دستگاه ساکشن پزشکی

دستگاه ساکشن چیست؟

دستگاه ساکشن که به آن دستگاه مکش، وکیوم پمپ، دستگاه مکنده و پمپ وکیوم نیز گفته می شود، از پرکاربرد ترین تجهیزات پزشکی و تنفسی در منزل و مراکز درمانی می باشد و دستگاهی است که فرایند مکش را انجام می دهد.

دستگاه مکنده با استفاده از پمپی جهت مکش و ایجاد کردن خلاء، اقدام به تولید فشاری موسوم به فشار منفی کرده، فشار منفی به منظور جمع آوری ترشح های مایع، گازی و جامد، مواد اضافی و خون آبه های ایجاد شده حین عمل جراحی استفاده می شود. این عمل از طریق یک لوله و خارج کردن آن از بدن در فراهم کردن دید مناسب برای پزشک بسیار موثر است. به همین دلیل از دستگاه ساکشن پزشکی در اتاق عمل، کلینیک های دندانپزشکی، پوست و زیبایی، اتاق بیهوشی، بخش مراقبت های ویژه NICU،CCU، MICU، SICU، منزل و غیره استفاده می شود.

دستگاه های ساکشن پزشکی از تجهیزات ضروری اتاق عمل محسوب می شوند. در اتاق عمل یک دستگاه ساکشن برای خارج کردن مایعات اضافی حین عمل و یک ساکشن برای قسمت بیهوشی الزامی است. همچنین ممکن است پزشک برای افراد دارای مشکلات تنفسی، استفاده از ساکشن در منزل را توصیه کند. دستگاه وکیوم پزشکی در ابعاد مختلفی ساخته شده و با استفاده از باتری یا برق شهری کار می کند که به همین دلیل با نام دستگاه ساکشن برقی شناخته می شوند، دستگاه های ساکشن پزشکی بنا به کارکردشان، از فشار های مختلف قابل تنظیم استفاده می کنند و به صورت پرتابل یا قابل حمل و رو میزی در حالت ثابت یا مرکزی به کار برده می شوند، شایان به ذکر است که دستگاه های ساکشن پزشکی امکان نصب بر روی دیوار و سقف را دارا می باشند.

انواع دستگاه ساکشن پزشکی

دستگاه های ساکشن بر اساس مقدار مکش، کاربرد و محل مورد استفاده به گروه های مختلفی تقسیم می شوند.  شرکت توربو صنعت  ارائه دهنده دستگاه ساکشن پزشکی در انواع زیر می باشد:

• دستگاه ساکشن پرتابل
• دستگاه ساکشن ثابت
• دستگاه ساکشن بیمارستانی
• دستگاه ساکشن آمبولانسی
• دستگاه ساکشن دندانپزشکی
• دستگاه ساکشن زیبایی
• دستگاه ساکشن دستی

دستگاه ساکشن پرتابل

دستگاه های ساکشن پرتابل که به آنها ساکشن سیار، ساکشن قابل حمل و ساکشن قابل جابجایی نیز می گویند، در حجم های مختلفی ساخته می شوند، سبک هستند و سرعت عملکرد بالایی دارند، مخزن و لوله های رابط آنها به صورت معمول یکبار مصرف بوده اما بعضی از مدل های آن، چند بار مصرف نیز می باشند، میزان ایجاد خلا و فشار منفی در آن بسته به شرایط فرد و تشخیص پزشک قابل تنظیم است، منبع تغذیه آنها اغلب باتری می باشد و در منزل، آمبولانس و مراکز درمانی به عنوان ساکشن اصلی و یدکی مورد استفاده قرار می گیرند.

دستگاه ساکشن ثابت

دستگاه های ساکشن ثابت که به آنها ساکشن مرکزی و ساکشن سانترال نیز می گویند، در ابعاد و حجم های متفاوتی ساخته می شوند، نسبت به ساکشن های پرتابل، وزن بیشتری دارند، پمپ آنها به صورت ثابت بوده و با مکش ایجاد شده از طریق لوله ها و سیستم بیمارستانی به مخزن هایی که به صورت ثابت به سقف یا دیوار نصب می شوند، می رسند، مخزن ساکشن های مرکزی یکبار مصرف یا چند بار مصرف هستند، میزان مکش آنها بر اساس تشخیص پزشک تنظیم می شود و به صورت گسترده در بخش های مختلف مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.

در واقع در ساکشن های ثابت، پمپ آنها در محلی خارج از اتاق عمل به صورت ثابت قرار می گیرد و فشار منفی تولید شده را با استفاده از سیستم لوله کشی موجود در مراکز درمانی به دستگاه های ساکشن مختلف تعبیه شده در بیمارستان می رساند.

دستگاه ساکشن بیمارستانی

دستگاه های ساکشن بیمارستانی که به آنها ساکشن جراحی و ساکشن اتاق عمل نیز می گویند، اغلب مجهز به دو مخزن هستند، در بخش های متفاوت بیمارستان همچون اتاق عمل به منظور خارج کردن مواد اضافی، خلط و مخاط بیمار، خون و غیره در طول جراحی مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین در بخش مراقبت های ویژه و بهبود پس از عمل، جهت برقراری تنفس مناسب برای بیمار به کار گرفته می شوند.

دستگاه ساکشن آمبولانسی

ساکشن های آمبولانسی که به آن ساکشن اورژانسی نیز می گویند، توسط گیره ای در آمبولانس نصب می شوند و قابل جا بجایی می باشند. با توجه به این که ساکشن های آمبولانسی در مواقع بحرانی استفاده می شوند، سرعت عملکرد در آنها حائز اهمیت می باشد و لازم است سرعت بالایی داشته باشند، مخزن و لوله های رابط در ساکشن اورژانسی اغلب یکبار مصرف است اما بعضی از مدل ها دارای لوله سیلیکونی قابل استریل هستند، منبع تغذیه ساکشن آمبولانسی علاوه بر برق شهر، باتری نیز می باشد و در بعضی از مدل های آن، لامپ LED برای استفاده در مکان هایی که روشنایی کمی دارند، طراحی شده است.

دستگاه ساکشن دندانپزشکی

دستگاه های ساکشن دندانپزشکی که به آنها مکنده جراحی دندانپزشکی نیز می گویند، از تجهیزات ضروری مورد استفاده در مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی می باشند و با خارج کردن خون آبه، بزاق و مواد اضافی تولید شده حین مراحل مختلف دندانپزشکی از دهان بیمار به مخزن دستگاه، موجب کاهش ترشحات موجود در دهان فرد شده و علاوه بر ایجاد حس راحتی در بیمار، دید بهتری برای پزشک فراهم می کنند.

دستگاه ساکشن زیبایی

دستگاه های ساکشن زیبایی جهت حذف چربی های موضعی موجود در قسمت های مختلف بدن مانند شکم، ران، غبغب، باسن و غیره با استفاده از ایجاد فشار منفی و تولید مکش، استفاده می شوند. همچنین دستگاه ساکشن زیبایی برای حذف چربی ها از طریق لیزر قبل از عمل ساکشن که به آن، لیپولیز می گویند و برای جداسازی سلول های چربی و خارج کردن آن از بدن از طریق تولید ارتعاش که به آن لیپوماتیک یا پیکر تراشی می گویند، در کلینیک ها و مطب های مربوط به پوست و زیبایی مورد استفاده قرار می گیرد.

دستگاه ساکشن دستی

ساکشن های دستی بدون استفاده از برق شهر و باتری، فرآیند مکش را انجام می دهند و در مواقع خاص که امکان استفاده از برق شهر و باتری نیست، بهترین انتخاب است، بسیار سبک بوده، قابل جا بجایی می باشند و در منزل، مطب دندانپزشکی و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.

مشخصات فنی دستگاه ساکشن پزشکی

دستگاه های ساکشن، مقدار فشار منفی تولیدی متفاوتی دارند و کاربرد و محل مورد استفاده آنها بر اساس میزان مکش ساکشن می باشد. جدول زیر با هدف تعیین میزان خلا تولید شده توسط دستگاه های ساکشن ذکر شده است.

اجزاء دستگاه ساکشن پزشکی

دستگاه های ساکشن از اجزاء مختلفی از جمله موتور الکتریکی و پمپ برای ایجاد فشار منفی، پیچ هایی برای تنظیم کردن میزان فشار، منبع تغذیه که برق شهر یا باتری می باشد، فیلتر تصفیه یا فیلتر آنتی باکتریال، سر ساکشن، مانومتر و غیره تشکیل می شوند. که در ادامه به شرح کامل برخی از مهم ترین اجزاء دستگاه ساکشن پزشکی می پردازیم:

• مخزن: مخزن یا محفظه، جایی برای قرار گرفتن مواد اضافی و مایعات می باشد و بنا به نوع دستگاه، یک یا چند مخزن در ساکشن تعبیه شده است.
• لوله های هواکش: لوله های هواکش، به عنوان مانعی در برابر ورود مواد اضافی به پمپ و موتور دستگاه ساکشن عمل می کنند و لازم است ضد جرقه باشند.
• کاتتر: کاتتر، لوله ای منعطف می باشد که به منظور هدایت مایعات و مواد اضافی به سمت مخزن استفاده می شود.
• مانومتر و نمایشگر فشار: مانومتر و نمایشگر فشار برای تنظیم و نمایش مقدار فشار و مکش در دستگاه ساکشن قرار داده می شوند.
• سر ساکشن: سر ساکشن های متفاوتی وجود دارند که برای انجام فرآیند مکش به لوله متصل می شوند، شایان به ذکر است، سر ساکشن ها بر اساس تشخیص پزشک انتخاب می شوند. انواع سر ساکشن ها عبارت اند از:
  • سر ساکشن Adson: این نوع سر ساکشن ها سوپاپی انگشتی دارند که مقدار مکش از طریق آن تنظیم می شود و به منظور خارج کردن خون، مایعات و سایر مواد اضافی از بدن در عمل های جراحی کرانیوتومی (جراحی های مربوط به بافت مغز) مورد استفاده قرار می گیرند.
  • سر ساکشن Frazier: این نوع سر ساکشن ها به شکل های مختلف صاف یا با کمی انحنا، یک بار مصرف و فلزی همچنین دارای طول کم یا زیاد طراحی می شوند و جهت خارج کردن خون، مایعات و مواد اضافی در مقدار کم حین جراحی هایی مانند جراحی پلاستیک استفاده می شوند.
  • سر ساکشن Poole: این نوع سر ساکشن ها به صورت صاف یا با کمی انحنا و یک بار مصرف و فلزی ساخته می شوند و به منظور خارج کردن مایع آسیت و مواد شست و شو دهنده از قسمت های قفسه سینه و حفر های شکم استفاده می شوند.
  • سر ساکشن Yankauer: این نوع سر ساکشن ها در دو نوع سوپاپ دار و فاقد آن تولید می شوند نوع سوپاپ دار جهت تنظیم میزان مکش مورد استفاده قرار گرفته و به صورت یک بار مصرف و فلزی در سایز مناسب برای استفاده در کودکان و بزرگسالان ساخته می شوند و جهت خارج کردن مایعات در جراحی های دهانی مربوط به دندانپزشکی، جراحی های مرتبط با شکم، قفسه سینه و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.

نحوه عملکرد دستگاه ساکشن پزشکی

در دستگاه های ساکشن ابتدا لازم است فشار منفی ایجاد شود. تولید فشار منفی با استفاده از پمپ های روغنی موجود در بعضی از دستگاه های ساکشن صورت می گیرد. بعضی از ساکشن ها مجهز به سیلندر هستند و برای ایجاد فشار منفی به روغن نیاز ندارند. ساکشن های دیگری نیز وجود دارند که با اختلاف فشار تولید شده از طریق گاز اکسیژن فشرده موجود در مخزن اکسیژن باعث ایجاد فشار منفی می شوند.

در ساکشن هایی که با باتری یا برق شهر کار می کنند، یک سر لوله ساکشن به پمپ دستگاه متصل می شود و سر دیگر لوله بنا به نوع استفاده از طریق کاتتر داخل بدن، دهان و غیره بیمار قرار می گیرد، سپس بر اثر فشار منفی ایجاد شده در دستگاه، مکش مواد اضافی صورت می گیرد. در دستگاه های ساکشن دستی، فشار منفی با استفاده از یک اهرم دستی تولید می شود و ما بقی عملکرد دستگاه بر اساس اصول کار ساکشن های دارای منبع تغذیه برق یا باتری می باشد.

نکات خرید دستگاه ساکشن پزشکی

• در هنگام خرید دستگاه ساکشن لازم است به نیاز کاربر و محل مورد استفاده آن توجه شود تا دستگاه ساکشن دارای مخزن یا باتل با حجم مناسب، مکش کافی و توان خروجی متناسب با نیاز کاربر انتخاب شود.
• میزان صدا و لرزش دستگاه تا حد امکان می بایست کم باشد.
• دستگاه ساکشن پزشکی می بایست قابلیت استریل و ضد عفونی داشته باشد.
• جنس لوله ساکشن باید به گونه ای باشد که ایجاد گرفتگی نکند و باید ضد جرقه باشد تا از آسیب های احتمالی جلوگیری شود.
• ثابت یا قابل حمل بودن دستگاه مکش نیز باید در نظر گرفته شود تا انتخاب مناسبی صورت گیرد.
• درضمن بررسی شرکت سازنده جهت ضمانت و خدمات پس از فروش حائز اهمیت می باشد.

نکات استفاده دستگاه ساکشن پزشکی

• دستگاه بر روی سطحی بدون شیب و مقاوم قرار گیرد.
• قبل و بعد از استفاده از ساکشن، ضدعفونی دست ها و استریل قسمت هایی از دستگاه ساکشن که قابلیت استریل شدن دارند، بسیار مهم است.
• بیمار در شرایط مناسب باشد، یعنی در صورت بیهوشی به پهلو خوابانده شود و در حالت هوشیاری سر بیمار در پوزیشنی با زاویه 40 تا 50 درجه قرار گیرد. همچنین جهت ایجاد آرامش در بیمار، اگر هوشیار است نحوه انجام فرآیند ساکشن برای وی توضیح داده شود.
• بهتر است پیش از استفاده از دستگاه ساکشن در عمل های جراحی، با مکش کمی از محلول به داخل دستگاه از درستی عملکرد آن اطمینان حاصل شود و پدال دستگاه مکنده به سمت پای جراح باشد تا به راحتی از آن استفاده کند.
• لوله دستگاه باید تمیز باشد، فاقد گره بوده و هیچ مانعی در داخل آن وجود نداشته باشد. درضمن در صورتیکه حجم مواد جمع شده در داخل مخزن به نقطه علامت گذاری شده بر روی باتل برسد، لازم است تخلیه صورت گیرد.
• لازم است پزشک یا اپراتوری که بیمار را ساکشن می کند، از عینک، شیلد و دستکش به منظور محافظت از چشم و دست خود استفاده کند.
• انتخاب کاتتر می بایست مناسب با سن بیمار و تنظیمات فشار دستگاه انجام شود. کاتتر به دستگاه ساکشن متصل شده، در نقطه مورد نظر قرار گرفته و با استفاده از فشار منفی، فرآیند مکش خون آبه ها، مایعات و مواد اضافی شروع می شود.
• کل فرآیند ساکشن باید در کمتر از 5 دقیقه به پایان برسد، زمان هر بار انجام ساکشن نیز نباید بیشتر از 15 تا 20 ثانیه باشد و بین هر دو بار فرآیند ساکشن، حدود 20 تا 40 ثانیه زمان لازم است. درضمن پزشک باید با استفاده از جدول، سایز کاتتر را بر اساس گروه سنی بیمار انتخاب کند. گاهی بنا به نوع مواد زائدی که از بدن خارج می شود، سایز کاتتر تغییر می کند.

•  پیش از انجام ساکشن، تنظیم فشار دستگاه بر اساس شرایط بیمار، نوع دستگاه ساکشن و تشخیص پزشک صورت گیرد. در جدول تنظیم فشار، میزان مناسب فشار بر اساس نوع دستگاه ساکشن ذکر شده است اما لزوما این مقادیر استفاده نمی شود و تشخیص نهایی با پزشک می باشد.

• از آنجاییکه ساکشن کردن فرآیندی با حساسیت بالا می باشد، پزشک یا هر فردی که بیمار را ساکشن می کند، لازم است با نهایت دقت عمل کند تا از هر گونه آسیب احتمالی جلوگیری شود. تعدادی از مشکلات احتمالی که در صورت عدم توجه به تذکرات ممکن است ایجاد شود، عبارت اند از:
  • صدمه به مخاط بیمار و ایجاد عفونت در بیمار و شخصی که فرآیند ساکشن را انجام می دهد.
  • افت فشار خون در اثر ساکشن بیش از حد خون و مایعات موجود در بدن
  • سرفه و آتلکتازی
  • تحریک عصب ها و عروق که ممکن است موجب به وجود آمدن آریتمی در بیمار شود.
  • تغییر فشار داخل جمجمه

نکات نگهداری و کالیبراسیون دستگاه ساکشن

• دستگاه های ساکشن باید در محیطی با تهویه مناسب و بر روی سطحی صاف و محکم قرار بگیرند.
• نظافت و ضد عفونی آن بسیار مهم است.
• فیلتر های آنتی باکتریال مورد استفاده در دستگاه مکنده به صورت مرتب تمیز شود و حداقل هر 6 ماه یک بار تعویض صورت گیرد.
• همچنین لازم است مخزن آن قبل از پر شدن تخلیه شود تا مواد اضافی و مایعات به سمت موتور دستگاه برنگردد.
• اجزای قابل شست و شوی ساکشن بعد از هر بار استفاده ضد عفونی شوند و در زمان های عدم استفاده از دستگاه، باتل ها باید خشک باشند.
• اگر از دستگاه ساکشن روغنی استفاده می کنید، سطح روغن موجود در موتور ماهی یک بار بررسی شود و اگر مقدار روغن کم شده باشد نیاز به تعویض روغن و استفاده از روغن مناسب از جمله روغن اتوماتیک ماشین می باشد.
• حداقل هر 6 ماه یکبار بررسی نحوه عملکرد دستگاه ساکشن و کالیبراسیون آن توسط متخصصین فنی صورت گیرد تا در صورت وجود مشکل، رفع شود.

کاربرد دستگاه ساکشن

• در اتاق عمل جهت جذب و خارج کردن خون آبه و مواد اضافی از بدن و ایجاد دید مناسب برای جراح و تشخیص قسمتی که دچار خونریزی شده است از دستگاه ساکشن پزشکی استفاده می شود.
• در اتاق ریکاوری و مراقبت های پس از عمل، دستگاه وکیوم پزشکی با مکش بزاق و ترشحات اضافی، مسیر تنفسی بیمار را تمیز می کند و موجب بهبود فرآیند تنفس می گردد.
• بهداشت ریه بیمار و جلوگیری از عفونت و آسپیراسیون ریه در بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه مانند SICU، MICU، CCU و NICU از کاربرد های مهم دستگاه ساکشن پزشکی به شمار می رود.
• از دستگاه ساکشن پزشکی در آمبولانس ها و بخش اورژانس مراکز درمانی برای استفاده در مواقع بحرانی مانند زمانی که افراد در شرایط هیپوکسی، شوک آنافیلاکتیک (بر اثر آلرژی)، استفراغ در حالت بیهوشی و غیره قرار می گیرند، استفاده می کنند.
• در بخش های مختلف مراکز درمانی از جمله بخش زنان و زایمان، کلینیک ها و مطب های دندانپزشکی، پوست و زیبایی و غیره از دستگاه ساکشن استفاده می شود.
• از دستگاه ساکشن خانگی جهت مراقبت در منزل برای افراد تحت کما و مبتلا به مشکلات تنفسی حاد استفاده می شود.
• پزشکان جهت خارج کردن مایع مغزی نخاعی از بطن ها، برداشت توده های توموری نرم، انجام حجامت، کمپرس رگ های دارای خونریزی و همچنین تخلیه آبسه، از دستگاه ساکشن پزشکی استفاده می کنند.
• رساندن جرقه تولید شده بر اثر عملکرد دستگاه الکتروکوتر به محل خونریزی و جذب دود ایجاد شده در فرآیند کوتریزاسیون
• دستگاه ساکشن پزشکی سبب تمیز کردن مسیر تنفسی نوزادان برای کمک به بهبود تنفس آنها می شود.

دستگاه ساکشن دست دوم

بسیاری از کاربران به دلیل قیمت پایین دستگاه ساکشن دست دوم اقدام به خرید این محصول می کنند، اما توصیه کارشناسان این حوزه به دلیل عدم اطمینان از بهداشتی بودن و عملکرد درست دستگاه، خرید نمونه نو این محصول می باشد.