دستگاه الکتروشوک

دستگاه الکتروشوک چیست؟

وقوع حوادث ناگوار، غرق شدن، خفگی، آسیب جسمی و روانی، استرس، بیماری های قلبی و عروقی، عدم تحرک، سبک زندگی نادرست و غیره ممکن است موجب حمله و ایست قلبی افراد شود، در این شرایط لازم است فرد مددجو به سرعت احیاء گردد، به این منظور دستگاه الکتروشوک به کار گرفته می شود.

دستگاه الکتروشوک قلب که به آن دستگاه دفیبریلاتور نیز می گویند، یکی از پرکاربردترین تجهیزات پزشکی تشخیصی و درمانی می باشد که با ابعاد مختلف به صورت ثابت و پرتابل طراحی می شوند و در بخش های مختلف بیمارستان ها از جمله اورژانس، اتاق عمل، مراقبت های ویژه مانند SICU ،MICU ،CCU و درمانگاه ها، کلینیک ها، مراکز فوریت های پزشکی و امدادی، بیمارستان های صحرایی، آمبولانس ها، محیط های عمومی مانند مدرسه ها، دانشگاه ها، استخر ها، فرودگاه ها، مراکز خرید و غیره توسط پزشکان متخصص قلب و عروق، مراقبت های ویژه، فوریت های پزشکی و جراحان قلب و عروق و قفسه سینه، پرستاران و سایر افراد کادر درمان که تحت آموزش قرار گرفته اند و همچنین اشخاص عادی بدون نیاز به آموزش، در شرایط به کارگیری دفیبریلاتور خارجی اتوماتیک AED و دفیبریلاتور قلب و عروق کاشتنی ICD در داخل بدن مورد استفاده قرار می گیرند.

دستگاه دفیبریلاتور (Defibrillator) یا دستگاه شوک، به منظور درمان فوری بیماری فیبریلاسیون بطنی (شرایطی که بطن با سرعت و بی نظم می زند، خون کمی به سر تا سر بدن فرستاده می شود و در صورت عدم استفاده از الکتروشوک، فرد حدود 5 تا 10 دقیقه زنده می ماند)، دهلیزی، نارسایی احتقانی قلب، بی نبضی و آریتمی ها کاربرد دارد و در شرایطی که بیمار دچار حمله قلبی و از کار افتادگی (ایست قلبی) بر اثر آریتمی می شود، با اعمال شوک الکتریکی قلبی به منظور احیاء فرد و برگرداندن عضله های قلب و ریتم آن به شرایط نرمال، به کار گرفته می شود. زمانی که فردی دچار آریتمی می شود، معمولا با مراجعه به پزشک و با استفاده از دارو، درمان صورت می گیرد، اما در شرایط حاد که دارو تاثیر نداشته باشد، درمان الکتریکی (استفاده از الکتروشوک و پیس میکر) پیشنهاد می شود که در این بین، به کارگیری شوک الکتریکی به دلیل اثر بخشی سریع تر بیشتر کاربرد دارد و لازم است در سریع ترین زمان ممکن انجام شود

انواع دستگاه دفیبریلاتور (الکتروشوک)

دستگاه های الکتروشوک بر اساس شکل موجی که ایجاد می کنند و کاربردی که دارند در انواع زیر تقسیم می شوند:

1. انواع دستگاه الکتروشوک بر اساس شکل موج
   • دستگاه الکتروشوک مونو فیزیک (Monophasic)
   • دستگاه الکتروشوک بای فیزیک (Biphasic)
2.  انواع دستگاه الکتروشوک بر اساس کاربرد در سطح بدن
   • دستگاه الکتروشوک خارجی (External)
   • دستگاه الکتروشوک داخلی (Internal)

انواع دستگاه الکتروشوک بر اساس شکل موج

• دستگاه الکتروشوک مونوفیزیک (Monophasic)

دستگاه های الکتروشوک مونو فیزیک (Monophasic) که به آنها دستگاه الکتروشوک مونو فازیک، دستگاه الکتروشوک تک فاز و دستگاه الکتروشوک مونو فزیک نیز می گویند، کمتر از پیش مورد استفاده قرار می گیرند و به دلیل اثر بخشی بهتر دستگاه های الکتروشوک بای فازیک، جای خود را به آنها داده اند، مونو فیزیک ها جریان الکتریکی را با یک جهت به سمت قلب می فرستند.

• دستگاه الکتروشوک بای فیزیک (Biphasic)

دستگاه های الکتروشوک بای فیزیک (Biphasic) که به آنها دستگاه الکتروشوک بای فازیک، دستگاه الکتروشوک دو فاز و دستگاه الکتروشوک بای فزیک نیز می گویند، انتقال جریان الکتریکی را به صورت دو مرحله ای و در دو سوی رفت و برگشت به سمت قلب می فرستند. بای فازیک ها با انرژی کمتر، اثر درمانی بیشتری دارند، در نتیجه آسیب احتمالی به سلول ها و عملکرد قلب بر اثر بالا بودن انرژی کاهش می یابد.

انواع دستگاه الکتروشوک بر اساس کاربرد در سطح بدن

دستگاه الکتروشوک خارجی (External)

دستگاه های الکتروشوک خارجی که به آنها دستگاه دفیبریلاتور خارجی نیز می گویند، بیرون از قفسه سینه به کار گرفته می شوند و به دو صورت دستگاه دفیبریلاتور خارجی دستی و دستگاه دفیبریلاتور خارجی خودکار (اتوماتیک) مورد استفاده قرار می گیرند.

• دستگاه الکتروشوک خارجی دستی

دستگاه های الکتروشوک خارجی دستی که به آنها دستگاه دفیبریلاتور دستی خارج از بدن نیز می گویند، در مراکز درمانی و آمبولانس ها برای انجام احیاء پیشرفته کاربرد دارند، مجهز به صفحه نمایشگر برای نشان دادن ریتم قلب هستند و پزشک بر اساس تحلیل داده ها، در رابطه با ایجاد شوک تصمیم می گیرد.

• دستگاه دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED)

 دستگاه های دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED (Automated External Defibrillator که به آنها دفیبریلاتور هوشمند، دستگاه دفیبریلاتور خارجی اتوماتیک، دستگاه الکتروشوک اتوماتیک AED و دستگاه الکتروشوک اتوماتیک خارجی نیز می گویند، بسیار کاربر پسند می باشند و به دو صورت دستگاه دفیبریلاتور خارجی نیمه خودکار AED و دستگاه دفیبریلاتور خارجی کاملا خودکار AED مورد استفاده قرار می گیرند.

دستگاه های دفیبریلاتور خارجی خودکار، می توانند به شکل تک فاز و دو فاز باشند، قابلیت پردازش ضربان قلب را دارند و در شرایطی که فرد، ضربان قلب منظم نداشته باشد و دچار آریتمی شده باشد، شوک الکتریکی ایجاد می کنند. در به کارگیری از الکتروشوک های هوشمند، احتیاجی به تخصص نیست و الکترود های خارجی چسبی که با سیم به دستگاه الکتروشوک متصل هستند، بر روی قفسه سینه بیمار قرار داده می شوند تا موج ریتم قلب از طریق پد ها به دستگاه AED انتقال داده شود و پس از انجام تحلیل سریع توسط دستگاه، در دستگاه های دفیبریلاتور خارجی کاملا خودکار AED، در صورت نیاز به شوک، به صورت خودکار شوک داده می شود و در دستگاه های دفیبریلاتور خارجی نیمه خودکار AED یا دستگاه الکتروشوک نیمه اتوماتیک SEMI AED، ارائه شوک با میزان انرژی مورد نیاز پیشنهاد داده می شود. (Shock Advice) و با فشردن دکمه توسط کاربر، تخلیه انرژی به صورت شوک الکتریکی صورت می گیرد.

مزایای دستگاه الکتروشوک خارجی اتوماتیک (AED)

دستگاه های الکتروشوک خارجی اتوماتیک (AED) نسبت به مدل دستی آن دارای محاسنی می باشند که عبارت اند از:

1. کاربری آسان: استفاده از الکتروشوک خودکار AED نسبت به حالت دستی آن بسیار ساده تر است، زیرا ریتم قلبی توسط دستگاه تحلیل می شود و میزان انرژی لازم برای انجام فرآیند شوک را نیز تعیین می کند.
2. سرعت عملکرد بالا: از آنجاییکه تمام مراحل به صورت خودکار انجام می گیرد، کمتر از 1 دقیقه پس از رساندن دستگاه دفیبریلاتور AED به مددجو، فرآیند اعمال شوک الکتریکی انجام می شود.
3. قابل استفاده برای تمام افراد: دستگاه شوک خودکار AED برای اطفال، بزرگسالان و افراد دارای دستگاه الکتروشوک کاشتنی قابل استفاده می باشد، اما در صورتیکه مددجو کمتر از 25 کیلو باشد، بهتر است از الکترود مخصوص کودکان استفاده شود.
4. اعمال شوک الکتریکی موثرتر: استفاده از الکترود های خارجی چسبی نسبت به پدال های دستی، سطح وسیع تری را می پوشانند که موجب اعمال شوک موثرتر می شود.
5. ایمنی بیشتر: به کارگیری الکترود های خارجی چسبی به جای پدال های دستی به دلیل عدم نیاز به نگه داشتن الکترود خارجی با دست، امنیت بیشتری را برای اپراتور فراهم می کند.

دستگاه الکتروشوک داخلی (Internal)

دستگاه های الکتروشوک داخلی که به آنها دستگاه دفیبریلاتور کاشتنی، دستگاه الکتروشوک کاردیوورتر کاشتنی، پیس میکر (Pace Maker) و دستگاه دفیبریلاتور قلب و عروق قابل کاشت ICD) Implantable Cardioverter Defibrillator) نیز می گویند، در افراد مبتلا به آریتمی بطنی کاربرد دارند، در ناحیه شکم یا قفسه سینه فرد کاشته می شوند، با استفاده از سیم و الکترود به قلب وی وصل می شوند و در صورت نیاز به صورت اتوماتیک شوک الکتریکی ایجاد می کنند.

اجزای دستگاه الکتروشوک

انواع مختلف دستگاه های الکتروشوک دارای اصول کار یکسانی هستند، اجزای سازنده دستگاه دفیبریلاتور عبارت است از:

• منبع تغذیه و کابل برق جهت تامین انرژی الکتریکی و شارژ شدن باتری های موجود در آن
• باتری های الکتروشوک که از نوع نیکل کادمیوم Ni-Cd که ابعاد آن تقریبا کوچک می باشد و تعدادی از آنها به صورت سری بسته می شود یا سرب اسید که نسبتا بزرگ و سنگین هستند، استفاده می شود.
• صفحه نمایشگر که بنا به نوع دستگاه، تعدادی از پارامتر های میزان انرژی انتخاب شده جهت شوک، تعداد ضربان و سیگنال قلب، وضعیت خازن از نظر حالت شارژ یا دشارژ، وضعیت پروب ها و غیره را نشان می دهد.
• صفحه کلید برای روشن و خاموش کردن الکتروشوک، تعیین مقدار انرژی (از 5 تا 400 ژول)، تعیین انجام شارژ انرژی جهت انتقال انرژی الکتریکی به پدال ها و انجام دشارژ به منظور تخلیه انرژی الکتریکی در بدن فرد، سیستم پردازش اطلاعات، پیس میکر Pace Maker، انتخاب مد برای شوک از لحاظ SYNC یا ASYNC بودن (SYNC به معنای سینکرونیزه که به آن شوک هماهنگ کاردیوورژن نیز می گویند، به معنای هماهنگ بودن می باشد و در این حالت، دفیبریلاتور انرژی الکتریکی خود را به صورت هماهنگ با ریتم قلب تخلیه می کند و در حالت ASYNC، تخلیه انرژی الکتریکی به صورت غیر هماهنگ با ریتم قلب صورت می گیرد. لازم به ذکر است در حالت عادی بدون تعیین حالت، دستگاه های الکتروشوک به صورت غیر هماهنگ با ریتم قلب، انرژی الکتریکی را تخلیه می کنند.)
• پروب ثبت ECG برای ثبت سیگنال قلب و تشخیص بازگشت به شرایط طبیعی به صورت همزمان. در ضمن از آنجاییکه شوک الکتریکی اعمالی به فرد باعث خرابی تقویت کننده های ECG می شود، لازم است از مدار محافظ استفاده شود.
• الکترود های اعمال شوک که انواع مختلفی دارند و به منظور انتقال انرژی الکتریکی به قفسه سینه بیمار جهت احیاء وی کاربرد دارند:
  • الکترود های خارجی (External): الکترود های خارجی یا پدال (پدل) های دستی شامل دو پدال هستند که اپکس (APEX) در ناحیه نوک قلب (پایین) و استرنوم (STERNUM) در ناحیه قاعده قلب فرد (بالا) گذاشته می شود. الکترود های خارجی چسبی نیز هستند که در دستگاه های دفیبریلاتور خارجی نیمه خودکار AED و تمام خودکار AED کاربرد دارند و به روی پوست طرفین قلب می چسبند.
  • الکترود های داخلی (Internal): الکترود های داخلی یا الکترود قاشقی که برای اعمال شوک به ناحیه قلب حین عمل جراحی قلب باز مورد استفاده قرار می گیرند.

1. کلید انتخاب مانیتور، دفیبریلاتور، پیس، خاموش
2. کلید تنظیم مقدار انرژی
3. کلید شارژ دستگاه الکتروشوک
4. کلید شوک برای تخلیه انرژی الکتریکی (دشارژ)
5. کلید آنالیز برای تشخیص نیاز به اعمال شوک
6. سلکتور
7. کلید انتخاب لید ECG
8. کلید انتخاب سایز سیگنال ECG
9. کلید روشن و خاموش کردن هشدار ها
10. کلید پرینتر یا رکوردر
11. کلید تنظیم صدای ریت
12. کلید تنظیم روشنایی و کنتراست صفحه نمایشگر
13. نمایش شرایط شارژر روشن
14. کلید نگه دارنده کاغذ
15. کلید نگه دارنده اطلاعات
16. کلید Code Maker برای رکورد گیری از حافظه داخلی دستگاه دفیبریلاتور
17. محل قرارگیری کارت حافظه
18. محل قرارگیری کارت مودم
19. نمایش میزان انرژی در حالت انتخاب مد Pace
20. دکمه بررسی عملکرد صحیح پیس
21. نمایش تعداد ضربان پیس میکر
22. بلندگوی بخش آلارم
23. میکروفون

 نحوه عملکرد دستگاه دفیبریلاتور

دستگاه های الکتروشوک از طریق منبع تغذیه یا باتری داخلی، خازنی با ظرفیت بالا را شارژ می کنند تا جریانی قوی در حدود 5 تا 400 ژول ایجاد شود. در دفیبریلاتور ها، دو قطعه فلزی (الکترود ها) به دستگاه الکتروشوک وصل هستند و در دو طرف سینه فرد (یکی از الکترود ها در ناحیه بالای استخوان جناغ سینه و الکترود دیگر به روی نوک قلب) قرار داده می شوند، سپس انرژی الکتریکی ذخیره شده در خازن (دفیبریلاسیون) با ولتاژ بالا و به سرعت از الکترودی به الکترود دیگر انتقال و به روی عضله ناحیه قلب تخلیه می شود تا ضربان قلب به حالت طبیعی خود بازگردد.

انرژی الکتریکی لازم برای اطفال حدود 50 تا 200 ژول (وات در ثانیه) و در بزرگسالان بین 200 تا 400 ژول (وات در ثانیه) می باشد. در ضمن دستگاه های الکتروشوک، مجهز به مانیتوری برای ECG و ثبت الکتروکاردیوگرام هستند که به صورت مداوم شکل موج قلب را نشان می دهد و به منظور تشخیص اثر بخشی شوک کاربرد دارد. پیش از قرار دادن الکترود ها بر روی بدن لازم است ژل یا ماده هادی را روی سطح الکترود ها آغشته کنید تا مقاومت پوست کاهش یابد و هوای موجود بین سطح پوست و الکترود ها حذف شود.

روش استفاده از دستگاه الکتروشوک

برای شوک دادن با استفاده از دستگاه دفیبریلاتور، ابتدا لازم است به اتوماتیک بودن یا دستی بودن آن توجه شود، برای استفاده از الکتروشوک های غیر اتوماتیک، دستگاه را روشن کرده و میزان انرژی الکتریکی مورد نیاز بر حسب ژول تعیین می شود (در کودکان 50 تا 200 ژول و در بزرگسالان 200 تا 400 ژول)، دستگاه شارژ شده و پدال ها را آماده کنید، سپس پدل ها را در ناحیه مورد نظر (یکی از پدل ها در ناحیه بالای استخوان جناغ سینه و پدل دیگر به روی نوک قلب) قرار دهید تا انرژی تخلیه شود.

در صورت استفاده از دستگاه الکتروشوک خارجی خودکار (AED)، دستگاه را روشن کنید و مشابه حالت غیر اتوماتیک، پدل ها را در نقاط مورد نظر قرار دهید، دستگاه به صورت خودکار وضعیت قلبی بیمار را تحلیل می کند و در صورت نیاز به شوک الکتریکی، شوک با مقدار انرژی لازم را اعمال یا پیشنهاد می دهد تا کاربر با فشردن دکمه شوک، برای بیمار اعمال نماید.

در ضمن در طول احیاء با بیمار تماس نداشته باشید و در صورت استفاده از AED ها، به پیام های اعلام شده توسط دستگاه مانند کنترل نبض، گردش خون، اعمال شوک و غیره توجه کنید. تعدادی از پیام های اعلام شده توسط دستگاه دفیبریلاتور AED عبارت است از:

• Check Breath And Pulse: کنترل میزان نبض و تنفس
• Stop CPR: متوقف کردن احیاء
• Stand Back: فاصله گرفتن از بیمار

نکات خرید دستگاه دفیبریلاتور

• قیمت دستگاه های دفیبریلاتور به عوامل مختلفی از جمله نوع آن بستگی دارد، از این رو متناسب با نیاز خود و بررسی تمام جوانب اقدام به خرید بفرمایید. کاربری و محل مورد استفاده از دستگاه الکتروشوک در نظر گرفته شود و مطابق با آن نسبت به انتخاب نوع دستگاه شوک از نظر اتوماتیک یا دستی بودن و خریداری آن اقدام شود. برای مثال در صورت خریداری دستگاه دفیبریلاتور برای مکان های عمومی که ممکن است نیروی درمان به صورت مداوم در آنجا حضور نداشته باشد، انتخاب دستگاه الکتروشوک اتوماتیک AED که کاربری ساده ای دارد، پیشنهاد می شود.
• ابعاد دستگاه الکتروشوک، الکترود های مورد استفاده در دستگاه و یک بار مصرف یا دائمی بودن آن، منبع تغذیه و قابل شارژ یا نبودن باتری بررسی شود.
• بهتر است دستگاه دفیبریلاتوری خریداری شود که مجهز به صفحه نمایشگر ECG باشد تا بازگشت ریتم قلب بیمار به حالت طبیعی به راحتی و با سرعت تشخیص داده شود.
• معتبر بودن شرکت سازنده و فروشنده و اطمینان از وجود گارانتی و خدمات پس از فروش حائز اهمیت است.

نکات مربوط به استفاده و نگهداری دستگاه الکتروشوک

1. دستگاه الکتروشوک را در محیطی با دمای مناسب نگهداری کنید و از قرار دادن آن در مقابل تابش مستقیم نور خورشید، محیط های با دمای خیلی بالا و خیلی پایین بپرهیزید.
2. دفیبریلاتور را در محیطی دور از محلول های شیمیایی نگه دارید و از قرار دادن دستگاه شوک در جایی که احتمال افتادن و آسیب رسیدن به آن وجود دارد، خودداری کنید.
3. جهت استفاده از دستگاه الکتروشوک، لازم است برای پدال ها از ژل مخصوص الکترود استفاده شود تا مقاومت پوست کاهش یابد، پس از استفاده نیز ژل ها را از روی پدال ها پاک کنید تا رسوب ایجاد نشود.
4. برای تمیز کردن و ضد عفونی دستگاه دفیبریلاتور از پارچه بدون پرز و محلول پاک کننده استفاده شود.
5. برای پاک سازی ژل های خشک شده از روی پدال های دستگاه الکتروشوک از وسیله نوک نیز استفاده نشود.
6. برای پیشگیری از ایجاد آتش سوزی، پس از ضد عفونی با محلول ها، دستگاه را خشک کنید.
7. بهتر است بعد از هر بار استفاده از دفیبریلاتور، باتری دستگاه شارژ شود و حداقل هر دو سال یک بار بنا به میزان استفاده از دستگاه، باتری های آن تعویض شود.
8. برای شارژ کامل دستگاه الکتروشوک، لازم است در مواقع عدم استفاده از آن و در محیطی با دمای مناسب اقدام شود که حدود 6 تا 24 ساعت زمان می برد.
9. در زمان های مقرر (حدود هر دو هفته یا ماهی یک بار)، دستگاه را از برق جدا کرده و آنرا روشن بگذارید تا باتری تخلیه شود، سپس با وصل کردن سیم الکتروشوک به برق، باتری آن برای استفاده در دفعات بعد شارژ می شود. این فرآیند موجب افزایش طول عمر باتری قابل شارژ دستگاه شوک می گردد.
10. معمولا تخلیه انرژی الکتروشوک در زمانی که پدال ها به روی بدنه دستگاه شوک هستند، موجب آسیب رسیدن به قطعات داخلی آن می گردد.
11. حین تخلیه انرژی، پدال های دفیبریلاتور را به یکدیگر نچسبانید.
12. برای استفاده از دفیبریلاتور، لباس مددجو از تن وی خارج شود تا قفسه سینه برهنه باشد، در صورتی که از دستگاه الکتروشوک اتوماتیک AED استفاده می شود، عرق روی قفسه سینه خشک و اگر مو های موجود در قفسه سینه فرد زیاد هستند، کوتاه شود تا مانع چسبیدن الکترود های چسبی نگردد.
13. در صورت استفاده از دستگاه دفیبریلاتور کاشتنی، حین جراحی و استفاده از آن، احتیاط لازم است.
14. حین احیاء فرد، لازم است سایرین به جز فرد احیاء کننده از شخص فاصله داشته باشند تا کسی دچار آسیب احتمالی نشود.
15. اپراتور می تواند با استفاده از دستکش لاتکس، اثر شوک الکتریکی احتمالی بر اثر تماس با بیمار را کاهش دهد.
16. دفیبریلاتور های اتوماتیک نسبت به حرکت بسیار حساس هستند، از این رو در صورت استفاده از الکتروشوک AED در آمبولانس، لازم است ماشین خاموش شود سپس شوک الکتریکی اعمال گردد.
17. در دستگاه های الکتروشوک AED، شارژ دستگاه بررسی شود و بهتر است تعدادی پد اضافه به همراه داشته باشید تا در صورت نیاز برای اشخاص دیگر، با تعویض الکترود چسبی احیاء صورت گیرد.
18. در طول استفاده از دستگاه شوک، جریان اکسیژن قطع شود تا انفجار احتمالی رخ ندهد.
19. رعایت نکات ایمنی در استفاده از دستگاه های دفیبریلاتور بسیار مهم است، زیرا اشتباه اپراتور ممکن است موجب مشکلاتی مانند سوختگی پوست در ناحیه اتصال الکترود ها و حتی مرگ مددجو شود.
20. در مواقعی که از دستگاه الکتروشوک استفاده نمی شود، سیم های آن به صورت مرتب قرار داده شود، زیرا تحت فشار قرار گرفتن آنها موجب ایجاد قطعی در آن می گردد.
21. دستگاه الکتروشوک حداقل سالی یک بار توسط کارشناس فنی کالیبراسیون شود.

کاربرد دستگاه دفیبریلاتور (الکتروشوک)

• در بیمارستان ها و بخش های مختلف مراکز درمانی مانند اتاق عمل، اورژانس، بخش مراقبت های ویژه، کلینیک ها و غیره برای احیاء بیماران
• در آمبولانس ها، مراکز فوریت های پزشکی و کمک های اولیه به منظور نجات جان افراد
• در محیط های عمومی پر رفت و آمد مانند مدارس، دانشگاه ها، مراکز آتش نشانی، نیروی انتظامی، فرودگاه ها، استادیوم ها و غیره با به کارگیری دستگاه الکتروشوک خودکار AED جهت ایجاد شوک الکتریکی در فرد مددجو
• در افراد مبتلا به بیماری های قلبی حاد که پزشک استفاده از دستگاه الکتروشوک کاشتنی ICD را تشخیص داده است.