دستگاه آندوسکوپی

دستگاه آندوسکوپی چیست؟

دستگاه آندوسکوپی برای مشاهده قسمت های داخلی بدن در مطب ها، کلینیک ها، بیمارستان ها و قسمت های مرتبط در مراکز درمانی به منظور معاینه، جراحی های کم تهاجمی، درمان با خارج کردن سنگ از کلیه های سنگ ساز و کیسه صفرا، نمونه برداری (بیوپسی) از بافت ریه و تشخیص بیماری های مربوط به سیستم تنفسی، گوارش، معده، کبد، روده، کلیه و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

دستگاه آندوسکوپی یکی از پرکاربرد ترین تجهیزات تصویر برداری پزشکی می باشد که به آن دستگاه درون بینی، سیستم جراحی کم تهاجمی، اندوسکوپی و سیستم ویدئویی جراحی نیز می گویند، این امکان را به پزشک می دهد که بدون برش های عمیق و بزرگ، اختلالات و بیماری های داخلی را تشخیص دهد، در ابعاد متفاوتی ساخته می شود و دارای لوله ای منعطف و متصل به دوربین و روشنایی می باشد که آندوسکوپ یا اسکوپ نام دارد. با فرستادن آندوسکوپ به داخل بدن (با ایجاد برش یا از طریق مجرا های موجود در بدن مانند دهان، مقعد، واژن و غیره) و استفاده از نور و بازتاب آن، تصویری با کیفیت مناسب فراهم می شود که قابل نمایش بر روی مانیتور هستند و پزشک بر اساس آن شرایط بیمار را بررسی و مشکلات مربوطه را تشخیص می دهد. در مواقع لازم با استفاده از پنس و قیچی موجود در انتهای اسکوپ، برداشت نمونه از بافت و جراحی هایی مانند برداشتن تومور از سیستم گوارشی، بستن لوله های رحمی و غیره صورت می گیرد، جراحی هایی که در آن از ابزار آندوسکوپ استفاده می شود، جراحی کی هول (Key Hole) نامیده می شوند که جراحی های سریع و کم خطری می باشند.

انواع دستگاه آندوسکوپی

دستگاه های آندوسکوپی بر اساس موضع مورد بررسی یا روش وارد شدن به بدن در انواع مختلفی دسته بندی می شوند.

دستگاه های مربوط به مجاری دستگاه گوارش

• دستگاه آندوسکوپی کودکان
• دستگاه گاستروسکوپی
• دستگاه انتروسکوپی
• دستگاه کولونوسکوپی
• دستگاه رکتوسکوپی
• دستگاه سیگموئیدوسکوپی
• دستگاه آنوسکوپی

دستگاه های مربوط به مجاری تنفسی

• دستگاه برونکوسکوپی
• دستگاه رینوسکوپی
• دستگاه نازوفارینگوسکوپی
• دستگاه سینوسکوپی

دستگاه های مربوط به مجاری ادراری

• دستگاه سیستوسکوپی
• دستگاه یورتروسکوپی
• دستگاه نفروسکوپی

دستگاه های مربوط به مجاری باروری زنان

• دستگاه هیستروسکوپی
• دستگاه ژینوسکوپی
• دستگاه کولپوسکوپی
• دستگاه فالوپوسکوپی

دستگاه های مربوط به جراحی با برش‌های کوچک

• دستگاه آرتروسکوپی
• دستگاه لاپاروسکوپی
• دستگاه کلدوکوسکوپی
• دستگاه مدیاستینوسکوپی
• دستگاه پلوروسکوپی
• دستگاه اپیدوروسکوپی

دستگاه های مربوط به گوش و حلق و بینی

• دستگاه اتوسکوپی
• دستگاه لارینگوسکوپی
• دستگاه استروبوسکوپی

دستگاه آندوسکوپی با فناوری های جدید

• کپسول آندوسکوپی
• دستگاه آندوسکوپی رتروگراد ERCP
• دستگاه کروماندوسکوپی
• دستگاه آندوسنوگرافی
• دستگاه آندوسکوپی موکوسی EMR
• دستگاه تصویربرداری با پهنای باریک NBI

در ادامه به شرح موارد فوق می پردازیم:

دستگاه آندوسکوپی گوارش

دستگاه های مربوط به مجاری دستگاه گوارش که به آنها دستگاه آندوسکوپی دستگاه گوارش و دستگاه اندوسکوپی مربوط به معده و روده نیز می گویند، برای بررسی، معاینه، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به سیستم گوارش استفاده می شوند، از نظر ظاهری مشابه یکدیگر هستند و تفاوت آنها در نوع اسکوپ می باشد. پزشک متخصص یا جراح، اسکوپ مربوطه را بنا به نوع بررسی، از طریق دهان یا مقعد وارد بدن می کند و تصویر حاصل برای مشاهده و تشخیص بر روی صفحه نمایشگر نمایش داده می شود.

دستگاه آندوسکوپی کودکان

دستگاه آندوسکوپی کودکان که به آن دستگاه آندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش نیز می گویند، جهت معاینه و شناسایی بیماری های مربوط به سیستم گوارش فوقانی (مری و معده) در کودکان کاربرد دارد و آندوسکوپ مربوطه از راه دهان وارد بدن می شود.

دستگاه گاستروسکوپی 

دستگاه گاستروسکوپی که به آن دستگاه آندوسکوپی، دستگاه آندوسکوپی مری و معده، دستگاه آندوسکوپی قسمت فوقانی گوارش، دستگاه دئودنوسکوپی، دستگاه آندوسکوپی معده و دستگاه ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی نیز می گویند، برای مشاهده سیستم گوارش فوقانی و سیستم روده کوچک، نمونه برداری و انجام جراحی کاربرد دارد و متخصص گوارش، آندوسکوپ یا گاستروسکوپ را از طریق دهان وارد بدن می کند.

دستگاه انتروسکوپی

دستگاه انتروسکوپی برای معاینه، نمونه برداری و تشخیص بیماری های مربوط به روده باریک کاربرد دارد و با آندوسکوپی تک بالن یا آندوسکوپی دو بالن (دابل بالن انتروسکوپی) انجام می گیرد. پزشک، آندوسکوپ یا انتروسکوپ را از طریق مقعد یا دهان وارد بدن می کند.

دستگاه کولونوسکوپی

دستگاه کولونوسکوپی برای تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به روده بزرگ کاربرد دارد و کولونوسکوپ برای مشاهده بخش های مختلف روده بزرگ، جراحی و نمونه برداری از طریق مقعد وارد بدن می شود.

دستگاه رکتوسکوپی

در دستگاه رکتوسکوپی، آندوسکوپ مورد استفاده، رکتوسکوپ نامیده می شود که از کولونوسکوپ کوتاه تر است. در رکتوسکوپی، رکتوسکوپ به منظور مشاهده و تشخیص بیماری های مربوط به انتهای روده بزرگ (رکتوم) و مجرای صفرا، از طریق مقعد وارد بدن می شود.

دستگاه سیگموئیدوسکوپی

دستگاه سیگموئیدوسکوپی که به آن دستگاه رکتوسیگموئیدوسکوپی نیز می گویند، جهت مشاهده و معاینه ناحیه تحتانی روده بزرگ کاربرد دارد و سیگموئیدوسکوپ از راه مقعد وارد بدن می شود.

دستگاه آنوسکوپی

دستگاه آنوسکوپی برای معاینه مقعدی و تشخیص بیماری های سیستم گوارشی تحتانی و مقعد مانند بواسیر کاربرد دارد و پزشک، آنوسکوپ را از طریق مقعد وارد بدن می کند.

شایان به ذکر است که در کلونوسکوپی، کل روده بزرگ و در سیگموئیدوسکوپی، فقط سمت چپ روده بزرگ معاینه می شود، از این رو کلونوسکوپی کمی سخت تر است و نیازمند آرام بخش یا بی حسی می باشد.

دستگاه آندوسکوپی مجاری تنفسی

دستگاه های مربوط به مجاری تنفسی به منظور بررسی، معاینه و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به سیستم تنفسی کاربرد دارند، ظاهری مشابه دارند و تفاوت آنها در نوع اسکوپ مورد استفاده می باشد. پزشک متخصص، اسکوپ مربوط به دستگاه را بنا به نقطه مورد بررسی، از طریق بینی یا دهان وارد بدن می کند و تصویر حاصل برای مشاهده و تشخیص بر روی مانیتور دستگاه نشان داده می شود.

• دستگاه برونکوسکوپی

دستگاه برونکوسکوپی جهت تشخیص مشکلات ریوی و بیماری های مربوط به سیستم تنفسی کاربرد دارد و متخصص ریه یا جراح قفسه سینه، برونکوسکوپ یا نایژه بین را به منظور معاینه ریه، بینی و دهان از طریق بینی یا دهان به نای وارد می کند.

• دستگاه رینوسکوپی

دستگاه رینوسکوپی که به آن دستگاه راینوسکوپی و دستگاه آندوسکوپی بینی نیز می گویند، برای معاینه سینوس ها و تشخیص بیماری های مربوطه استفاده می شود و پزشک، رینوسکوپ یا راینوسکوپ را از طریق بینی وارد می کند.

• دستگاه نازوفارینگوسکوپی

دستگاه نازوفارینگوسکوپی به منظور معاینه و شناسایی بیماری های مسیر تنفسی از بینی به حلق و سینوس ها به کار گرفته می شود و پزشک، نازوفارینگوسکوپ را از راه بینی وارد می کند.

• دستگاه سینوسکوپی

دستگاه سینوسکوپی که به آن دستگاه آندوسکوپی سینوس نیز می گویند، برای درمان سینوزیت، معاینه بافت بینی و سینوس ها و تشخیص بیماری های تنفسی کاربرد دارد و پزشک، سینوسکوپ را از طریق بینی وارد بدن می کند.

دستگاه آندوسکوپی مجاری ادراری

دستگاه های مربوط به مجاری ادراری جهت معاینه، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به مجاری ادرار استفاده می شوند، از نظر ظاهری مشابه یکدیگر هستند و در نوع اسکوپ به کار گرفته شده تفاوت دارند. اورولوژیست، اسکوپ مربوطه را بنا به نوع بررسی، از طریق مجاری ادراری وارد بدن می کند و تصویر حاصل به منظور مشاهده و تشخیص بر روی صفحه نمایشگر نمایش داده می شود.

دستگاه سیستوسکوپی

دستگاه سیستوسکوپی به منظور بررسی و معاینه قسمت های مختلف سیستم ادرار و مثانه استفاده می شود و اورولوژیست، سیستوسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد بدن می کند.

دستگاه یورتروسکوپی

دستگاه یوروتروسکوپی برای مشاهده، معاینه و جراحی حالب ها (لوله های انتقال دهنده ادرار از کلیه به مثانه) و ابتدای کلیه کاربرد دارد و اورولوژیست، یورتروسکوپ را که بلند تر و باریک تر از سیستوسکوپ می باشد، از طریق مجرای ادرار وارد بدن می کند.

دستگاه نفروسکوپی

دستگاه نفروسکوپی جهت انجام جراحی، معاینه و شناسایی مشکلات درون کلیه استفاده می شود و پزشک متخصص، نفروسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد بدن می کند.

دستگاه آندوسکوپی مجاری باروری زنان

دستگاه های مربوط به مجاری باروری زنان برای بررسی، معاینه و شناسایی بیماری های مربوط به زنان استفاده می شوند، از نظر ظاهری شبیه یکدیگر هستند و تفاوت آنها در نوع اسکوپ مورد استفاده در دستگاه می باشد. متخصص زنان یا جراح زنان و زایمان، اسکوپ مربوطه را از طریق مجرای بارداری مورد نظر وارد بدن می کند و تصویر به دست آمده به منظور مشاهده و تشخیص بر روی صفحه نمایشگر دستگاه نمایش داده می شود.

• دستگاه هیستروسکوپی

دستگاه هیستروسکوپی جهت معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به داخل رحم، واژن و حتی فضای شکم کاربرد دارد و متخصص زنان یا جراح زنان و زایمان، هیستروسکوپ را از طریق دهانه رحم به بدن وارد می کند.

• دستگاه ژینوسکوپی

دستگاه ژینوسکوپی به منظور معاینه و شناسایی بیماری های مربوط به مجرای بارداری زنان کاربرد دارد و متخصص زنان، ژینوسکوپ را از طریق مجرای بارداری به بدن وارد می کند.

• دستگاه کولپوسکوپی

دستگاه کولپوسکوپی برای بررسی و تشخیص بیماری های مربوط به دهانه رحم، واژن و فرج کاربرد دارد و متخصص زنان و زایمان، کولپوسکوپ را از طریق دهانه رحم وارد بدن می کند.

• دستگاه فالوپوسکوپی

دستگاه فالوپوسکوپی به منظور معاینه و تشخیص بیماری های رحم کاربرد دارد و متخصص زنان، فالوپوسکوپ را از طریق لوله های فالوپ (لوله های رحمی) به بدن وارد می کند.

دستگاه آندوسکوپی جراحی برای برش‌های کوچک

دستگاه های مربوط به جراحی با برش های کوچک برای معاینه، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به مفاصل، ریه ها، شکم، کیسه صفرا، لگن و نخاع کاربرد دارند، از لحاظ ظاهری مشابه یکدیگر می باشند و تفاوت آنها در نوع اسکوپ به کار گرفته شده می باشد. پزشک متخصص، اسکوپ مربوط به دستگاه را بنا به نقطه مورد بررسی، از طریق ایجاد برش کوچکی در نزدیکی نقطه مورد نظر، وارد بدن می کند و تصویر به منظور مشاهده و تشخیص بر روی مانیتور دستگاه نمایش داده می شود.

• دستگاه آرتروسکوپی

دستگاه آرتروسکوپی جهت معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به مفاصل کاربرد دارد و جراح ارتوپد، آرتروسکوپ را با ایجاد برش کوچکی در نزدیکی مفصل مورد نظر، از طریق برش پوست وارد بدن می کند.

• دستگاه لاپاروسکوپی

دستگاه لاپاروسکوپی که به آن دستگاه لاپاراسکوپی نیز می گویند، به منظور انجام عمل جراحی، معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به شکم و لگن استفاده می شود و جراح با ایجاد برش کوچکی نزدیک نقطه مورد نظر، لاپاروسکوپ را وارد بدن می کند.

• دستگاه کلدوکوسکوپی

دستگاه کلدوکوسکوپی جهت تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به مجاری صفراوی مورد استفاده قرار می گیرد و پزشک متخصص، حین لاپاروسکوپی یا جست و جوی باز مجرای صفرا، کلدوکوسکوپ را وارد بدن می کند.

• دستگاه مدیاستینوسکوپی

دستگاه مدیاستینوسکوپی برای تشخیص بیماری های مربوط به مدیاستینوم (ناحیه بین ریه ها) کاربرد دارد و متخصص ریه یا جراح قفسه سینه، با ایجاد برش کوچکی در بالای استخوان جناغ، مدیاستینوسکوپ را وارد بدن می کند.

• دستگاه پلوروسکوپی

دستگاه پلوروسکوپی که به آن دستگاه توراکوسکوپی و دستگاه تراکوسکوپی نیز می گویند، جهت معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به ریه از جمله سرطان ریه کاربرد دارد و پزشک، پلوروسکوپ را که به آن توراکوسکوپ و تراکوسکوپ نیز می گویند، با ایجاد برش کوچکی در ناحیه قفسه سینه وارد بدن می کند.

• دستگاه اپیدوروسکوپی

دستگاه اپیدوروسکوپی برای معاینه و شناسایی بیماری های مربوط به ستون فقرات، رشته های عصبی و نخاع می باشد و پزشک متخصص، سوزن نازکی را از طریق ستون فقرات وارد بدن می کند تا مشکلات مربوط به رشته های عصبی، مهره ها و غیره تشخیص داده شود.

دستگاه آندوسکوپی گوش و حلق و بینی

دستگاه های آندوسکوپی مربوط به گوش و حلق و بینی به منظور معاینه، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به گوش، گلو و حنجره استفاده می شوند، از لحاظ ظاهری شبیه یکدیگر می باشند و تفاوت آنها در نوع اسکوپ به کار گرفته شده می باشد. پزشک متخصص، اسکوپ مربوط به دستگاه را بنا به نقطه مورد بررسی، از طریق گوش، دهان یا بینی وارد بدن می کند و تصویر به منظور مشاهده و تشخیص بر روی مانیتور دستگاه نمایش داده می شود.

• دستگاه اوتوسکوپی

دستگاه اوتوسکوپی که به آن دستگاه اتوسکوپی و دستگاه گوش بینی نیز می گویند، برای مشاهده و تشخیص بیماری های مربوط به گوش کاربرد دارد و متخصص گوش و حلق و بینی، اوتوسکوپ یا اتوسکوپ را وارد گوش می کند.

• دستگاه لارینگوسکوپی

دستگاه لارینگوسکوپی که به آن دستگاه لارنگوسکوپی و دستگاه حنجره بین نیز می گویند، به منظور معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به گلو و حنجره استفاده می شود و متخصص گوش و حلق و بینی، لارنگوسکوپ یا لارینگوسکوپ را از طریق دهان یا بینی برای مشاهده حنجره وارد بدن می کند.

• دستگاه استروبوسکوپی

دستگاه استروبوسکوپی برای مشاهده، معاینه حنجره و تشخیص بیماری های مربوطه کاربرد دارد، از نور متناوب قابل تنظیم استفاده می کند و پزشک متخصص گوش و حلق و بینی، استروبوسکوپ را از طریق دهان یا بینی وارد بدن می کند.

فناوری های جدید آندوسکوپی

با گذشت زمان و پیشرفت علم، کلیه دستگاه ها و روش های درمانی دستخوش تغییرات مثبت شده اند، دستگاه های آندوسکوپی نیز با تکنیک های نوآورانه و ترکیب آندوسکوپی با فناوری تصویر برداری و اقدامات مربوط به جراحی، دچار تحول عظیمی شده و به مرور زمان استفاده از آنها گسترش خواهد یافت. کلیه دستگاه های آندوسکوپی مجهز به فناوری های جدید، به جز کپسول های آندوسکوپی، از نظر ظاهری مشابه سایر دستگاه های آندوسکوپی هستند و تنها تفاوت آنها در فناوری به کار گرفته شده در دستگاه و روش پزشک متخصص می باشد.

• کپسول آندوسکوپی

کپسول آندوسکوپی CE (Capsule Endoscope) که به آن کپسول آندوسکوپ، آندوسکوپ وایرلس، آندوسکوپی کپسول، دوربین ویدئویی قابل بلع در معده، قرص آندوسکوپی، آندوسکوپ بیسیم، آندوسکوپ کپسولی، دوربین قابل بلع آندوسکوپ کپسولی و سیستم ویدئویی آندوسکوپی با دوربین قابل بلع در معده نیز می گویند، جدیدترین دستگاه آندوسکوپی می باشد که از یک دوربین، منبع تغذیه که باتری می باشد، LED و سیستم بیسیم (وایرلس) تشکیل شده و پزشک با استفاده از آن، می تواند دستگاه گوارش را مشاهده و معاینه کند. اندازه کپسول های آندوسکوپی کمی بزرگتر از کپسول های معمولی می باشد و به منظور تصویر برداری از داخل بدن کاربرد دارند. کپسول های آندوسکوپی توسط بیمار خورده می شود، به راحتی از دستگاه گوارش عبور می کنند، تصاویر گرفته شده از اندام را دریافت و به صورت بیسیم انتقال می دهند.

• دستگاه آندوسکوپی رتروگراد ERCP

دستگاه آندوسکوپی رتروگراد که به آن دستگاه کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی، دستگاه کلانژیوپانکراتوگرافی، دستگاه کلانژیوگرافی اندوسکوپیک عقب گرد و دستگاه آندوسکوپی (Endoscopic Retrograde Cholangio Pancreatography) ERCP نیز می گویند، ترکیبی از رادیوگرافی با استفاده از اشعه X و آندوسکوپی ناحیه فوقانی سیستم گوارش می باشد و به منظور بررسی، معاینه و تشخیص مشکلات و بیماری مربوط به مجاری صفرا و لوزالمعده استفاده می شود.

•  دستگاه کروماندوسکوپی

دستگاه کروماندوسکوپی که به آن دستگاه کروموآندوسکوپی، دستگاه کروموسکوپی و دستگاه کرومو اندوسکوپی نیز می گویند، روشی تشخیصی می باشد و در آندوسکوپی به این روش، ماده ای شیمیایی مخصوصی که رنگدانه نامیده می شود، داخل روده اسپری می شود تا مشکلات روده و عدم طبیعی بودن آنرا نشان دهد و پزشک دید مناسب تری برای معاینه و تشخیص داشته باشد.

• دستگاه آندوسونوگرافی

دستگاه آندوسنوگرافی که به آن دستگاه سونوگرافی داخلی، دستگاه سونوگرافی آندوسکوپی EUS، دستگاه آندوسکوپی اولتراسوند، دستگاه اکوآندوسکوپی، دستگاه اندوسونوگرافی EUS و دستگاه آندوسکوپی EUS (Endoscopic UltraSound) نیز می گویند، برای مشاهده اندام و بافت هایی که امکان نمایش آنها در آندوسکوپی وجود ندارد، استفاده می شوند. در آندوسنوگرافی، ترکیبی از امواج اولتراسوند و آندوسکوپی استفاده می شود و در واقع سونوگرافی و آندوسکوپی معده انجام می گیرد. دستگاه آندوسکوپی EUS، به منظور نمونه برداری از بافت های غیر قابل مشاهده از طریق آندوسکوپی با استفاده از نیدل یا سوزنی نازک نیز استفاده می شوند که آسپیراسیون سوزنی یا نمونه گیری سوزنی FNA (Fine Needle Aspiration) نامیده می شود.

• دستگاه آندوسکوپی موکوسی EMR

دستگاه آندوسکوپی موکوسی EMR که به آن دستگاه برداشت مخاط آندوسکوپی EMR و دستگاه آندوسکوپی EMR (Endoscopic Mucosal Resection) نیز می گویند، برای برداشتن و حذف بافت های سرطانی موجود در دستگاه گوارش کاربرد دارد. در آندوسکوپی EMR، سوزن نازکی به منظور تزریق مایع مخصوص به لایه انتهایی بافت غیر طبیعی از طریق آندوسکوپ وارد بدن می شود که در تسهیل جداسازی بافت سرطانی از بافت طبیعی موثر است.

• دستگاه تصویربرداری با پهنای باریک NBI

دستگاه تصویر برداری با پهنای باریک NBI که به آن دستگاه تصویر برداری باند باریک NBI (Narrow Band Imaging) نیز می گویند، از فیلتر خاصی به منظور ایجاد تفاوت بیشتر میان عروق خونی و بافت مخاط (پوشش درونی سیستم گوارش) استفاده می شود تا پزشک، مشاهده و تشخیص دقیق تری داشته باشد.

اجزای دستگاه آندوسکوپی

دستگاه های آندوسکوپی دارای اسکوپ (اندوسکوپ) یا تلسکوپ، پروسسور (پردازنده) اسکوپ، منبع نور، دوربین، صفحه نمایشگر، ترالی و قسمت های جانبی مانند دستگاه ساکشن پزشکی و پنس ها، فورسپس ها، تجهیزات تخصصی نمونه برداری و غیره هستند.

• اسکوپ به معنای دیدن است و شامل بدنه ای می باشد که که دارای اهرم هایی برای کنترل و تنظیم زاویه لوله هستند تا تصویر حاصل، کیفیت بهتری داشته باشد، همچنین بخش لوله بیمار (شیت) که دارای طول، ضخامت و انعطاف پذیری متفاوتی هستند و داخل بدن بیمار وارد می شود، می باشد و بخش لوله کانکتور که از کانال مربوط به آب و هوا، فیبر انتقال دهنده تصویر و نور تشکیل می شود، هستند.
• پروسسور اسکوپ برای دریافت نور از حسگر های CCD مربوط به تصویر برداری، پردازش بازتاب، تنظیم میزان رنگ، حذف اختلالات و نویز ها و ذخیره نام بیمار، مرکز درمانی، بخش و تاریخ مراجعه کاربرد دارد.
• منبع نور وظیفه ایجاد نور لازم را دارد و مجهز به پمپ کوچکی جهت آب و هوا رسانی و باز کردن مجرا های مرتبط برای ورود اسکوپ می باشد. منبع نور ممکن است لامپ زنون، LED و هالوژنی باشد، اما از آنجاییکه لامپ های LED، طول عمر بیشتری (حدود 20000 ساعت) دارند، مورد استقبال بیشتری نسبت به سایر لامپ ها قرار گرفته اند.
• وجود دوربین در اسکوپ ها موجب راحتی پزشک و دستیاران آنها شده است، همچنین این امکان را فراهم می کند تا حین معاینه و جراحی، تصویر حاصل بر روی مانیتور نمایش داده شود و در صورت نیاز ضبط شود.
• سیستم نمایشگر، نور بازتاب شده از سیستم را دریافت و بر روی صفحه نمایشگر نمایش می دهد.
• ترالی دستگاه های آندوسکوپی فلزی هستند و دارای چند طبقه برای قرار دادن دستگاه، لوازم جانبی و ضبط کننده تصاویر حاصل هستند.

نحوه کارکرد دستگاه آندوسکوپی

در دستگاه آندوسکوپی بنا به محل مورد معاینه، اسکوپ مورد نظر وارد بدن می شود و تصاویر گرفته شده بر اساس نوع سیستم که فایبر اندوسکوپ یا ویدئو اندوسکوپ می باشد، به سیستم پردازشگر انتقال داده می شود و تصاویر به صورت چشمی یا با نمایش بر روی مانیتور جهت مشاهده، معاینه و تشخیص بیماری نشان داده می شوند. در کپسول های اندوسکوپ نیز پس از بلعیدن بیمار، تصاویر گرفته شده به صورت بیسیم به سیستم پزشک انتقال داده می شود.

مراحل انجام آندوسکوپی

برای آماده سازی فرآیند اندوسکوپی، لازم است فرد به مدت 12 ساعت پیش از آندوسکوپی ناشتا باشد و اگر اندوسکوپی مربوط به سیستم گوارشی تحتانی باشد، خالی بودن روده حائز اهمیت است. فرآیند آندوسکوپی به صورت معمول نیازی به بیهوشی ندارد اما بنا به تشخیص پزشک ممکن است بی حسی موضعی برای کاهش درد صورت گیرد. اسکوپ جهت مشاهده و معاینه وارد ناحیه مورد نظر می شود، در صورت نیاز نمونه برداری و جراحی لازم صورت می گیرد و اگر پزشک نمونه برداری کند، برای بررسی به آزمایشگاه مربوطه ارسال می گردد. بهتر است پس از اتمام فرآیند آندوسکوپی، بیمار به مدت یک تا دو ساعت برای از بین رفتن اثر آرام بخش ها در مرکز درمانی بماند، سپس اسکوپ مورد استفاده برای بیمار بعدی شست و شو و استریل می شود. درضمن در صورتیکه برای وارد کردن اسکوپ به برش نیاز باشد، پس از اندوسکوپی، زخم ها با بخیه بسته و مراقبت های لازم به بیمار آموزش داده می شود.

نکات خرید دستگاه آندوسکوپی

• کاربری دستگاه از جهت نقاط مورد معاینه بررسی شود و بر اساس آن دستگاه آندوسکوپی مناسب نرم یا انعطاف پذیر (Flexible) و سخت یا انعطاف ناپذیر (Rigid) خریداری شود. دستگاه های آندوسکوپی فلکسیبل برای جنبه های تشخیصی استفاده می شوند، دارای لوله های باریک تر و بلندتری نسبت به لوله های دستگاه آندوسکوپی ریجید هستند، به عمق بیشتری وارد بدن می شوند، برای تصویر برداری از بافت های دارای پیچ و خم زیاد مانند معده و روده مناسب هستند و از آنجاییکه انعطاف پذیری بالایی دارند، میزان آسیب به بافت و احساس ناخوشایند ایجاد شده در بیمار، بسیار کم است. آندسکوپ های ریجید مانند کولونوسکوپ، رکتوسکوپ، برونکوسکوپ، نازوفارینگوسکوپ، سینوسکوپ، سیستوسکوپ، یوروتروسکوپ، نفروسکوپ، هیستروسکوپ، آرتروسکوپ، لاپاروسکوپ و اپیدوروسکوپ دارای لوله هایی ضخیم هستند، تصویر به دست آمده دارای کیفیت بیشتری می باشد و معمولا برای استفاده های طولانی مدت در اتاق عمل استفاده می شوند.
• نوع مشاهده تصویر در دستگاه آندوسکوپی مورد استفاده، متناسب با نیاز خود انتخاب شود. آندوسکوپی های چشمی یا فایبر اسکوپ ها (فایبر اندوسکوپ Fiber Endoscope) برای دیدن بافت های بدن به صورت چشمی مناسب هستند، به صورت آنالوگ کار می کنند و از فیبر های نوری بلند، نازک و انعطاف پذیر متعددی برای انتقال تصویر به لنز چشمی تشکیل می شوند. آندوسکوپی های ویدئویی یا ویدئو اسکوپ ها (ویدئو اندوسکوپ Video Endoscope) به صورت دیجیتال کار می کنند، برای انتقال تصویر به جای استفاده از فیبر های نوری، از حسگر تصویر برداری CCD(Color Capture Device) استفاده می شود و دارای دوربین مخصوص از ابتدا تا انتهای مسیر هستند که در نهایت تصویر حاصل که نسبت به تصویر آندوسکوپی های چشمی با کیفیت تر هستند را به ویدئو پروسسور برای نمایش بر روی مانیتور و ثبت گزارش انتقال می دهند، از این رو نسبت به آندوسکوپی های چشمی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
• حساسیت دستگاه اندوسکوپی نسبت به گرما و دمای مورد استفاده از آن، تعداد دفعات مورد نیاز برای ضد عفونی اجزای دستگاه، روش و دمای مناسب برای استریل بررسی شود.
• منبع نور مورد استفاده در دستگاه های آندوسکوپی نباید حرارت زیادی ایجاد کند، این منبع نور ها معمولا از نوع لامپ زنون، هالوژنی و LED هستند و فرد می تواند بر اساس نیاز خود آنرا انتخاب کند، اما لامپ های LED در مقایسه با سایر لامپ ها مانند زنون که در حدود 500 ساعت کار می کنند، دارای طول عمر بیشتری در حدود 20000 ساعت هستند، کم مصرف تر بوده و بیشتر خریداری می شوند.
• کیفیت نور آندوسکوپ ها بسیار مهم است و بر اساس توانایی کابل فیبر نوری و منبع نور در روشن کردن مناسب نقطه مورد بررسی و توانایی لنز فیبر نوری یا سیستم ویدئویی در به خوبی منتقل کردن تصاویر با حداقل انحراف از نقطه مورد بررسی به چشمی تعیین می شود، حین خرید لازم است به آن توجه شود.
• بهتر است منبع نور دارای قابلیت آماده به کار Standby و یا خاموشی خودکار باشد، این ویژگی میزان مصرف دستگاه اندوسکوپی را کاهش می دهد.
• آندوسکوپ ها در ویژگی هایی مانند روشنایی و وضوح تصویر، میزان بزرگنمایی و میدان دید، عمق تمرکز و غیره متفاوت هستند، هرچند هر دو نوع مشاهده تصویر فایبر اندوسکوپ و ویدئو اندوسکوپ به هدایت نوری نیاز دارند، اما در نوع ویدئو اندوسکوپ برای نمایش تصویر مناسب و واضح، تعداد CCD ها که نشان دهنده تعداد پیکسل روی سنسور های سیلیکونی خود می باشند، حائز اهمیت است.
• بعضی از دستگاه های آندوسکوپی دارای سیستم نورپردازی RGB هستند که در کیفیت و رزولوشن تصاویر حاصل تاثیرگذار است و پزشک را در تشخیص بهتر بیماری یاری می دهد، در صورت نیاز به وجود این قابلیت در سیستم توجه شود.
• دستگاه های آندوسکوپی ویدئویی دارای 1 یا 3 سنسور CCD هستند که به صورت CCD-1 و CCD-3 بر روی مشخصات دستگاه نوشته می شوند. آندوسکوپ های ویدئویی 3 سنسوری معمولا دارای سیستم نورپردازی RGB هستند و دارای کیفیت تصویر بهتری می باشند که در انتخاب دستگاه آندوسکوپی مورد نظر موثر است.
• سازگاری سیستم ویدئویی در دستگاه های آندوسکوپی با آندوسکوپ های مورد استفاده در آن در نظر گرفته شود.
• ورژن پردازنده ویدئویی و قابل ارتقا بودن آن بررسی شود.
• گرفتن تصویر با استفاده از دستگاه، ثبت و بازیابی آن باید به راحتی اجرا شود.
• بعضی از دستگاه های آندوسکوپی امکان نمایش تصاویر زنده در کنار تصویر گرفته شده از قبل را دارند، در صورت نیاز به وجود این قابلیت توجه شود.
• در صورت استفاده از سیستم کامپیوتری شبکه ای، به متناسب بودن نرم افزار های موجود برای ایجاد فهرست، ثبت گزارش و آرشیو با نیاز خود توجه شود.
• دستگاه های مستند سازی مانند رایتر و پرینتر دارای امکانات نسبتا مشابهی هستند، اما به دلیل تفاوت قیمتی موجود در آنها لازم است نیاز های فعلی و آینده خود را در نظر بگیرید، سپس خریداری دستگاه آندوسکوپی با قیمت مناسب صورت گیرد.
• در خریداری اسکوپ هایی که نیاز به وارد کردن تجهیزات جانبی به بدن دارند، بررسی وجود این امکان و قطر مناسب الزامی است، برای مثال در کلدوکوسکوپ بهتر است حداقل یک کانال با قطر حدود 2 میلی متر جهت عبور دادن کاتتر وجود داشته باشد.
• سرعت حرکت کپسول اندوسکوپی در بدن افراد مختلف متفاوت است، از این رو عمر باتری باید در حدی باشد که تصویر برداری به صورت کامل انجام گیرد، همچنین سیستم ثبت اطلاعات نیز باید بتواند تصاویر را دریافت و ثبت کند، بنابر این طول عمر حداقل 8 ساعت برای باتری و سیستم ثبت اطلاعات مناسب است.

نکات مهم در استفاده و نگهداری دستگاه آندوسکوپی

• دستگاه های آندوسکوپی از مهمترین و پر مصرف ترین تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی هستند، از این رو عملکرد صحیح و نگهداری از آنها اهمیت ویژه ای دارد و لازم است در بازه های زمانی متناسب با دستگاه خریداری شده، کالیبراسیون توسط متخصصین فنی صورت گیرد.
• دستگاه های اندوسکوپی در محیط هایی با بازه دمایی مناسب که خیلی گرم یا خیلی سرد نیستند، استفاده شوند و از قرار دادن آنها در محیط مرطوب و مقابل تابش مستقیم آفتاب خودداری شود.
• در نگهداری و به کارگیری اسکوپ های مورد استفاده در انواع دستگاه های آندوسکوپی، دقت شود و تحت فشار یا ضربه شدیدی قرار نگیرند تا موجب شکستگی قطعات اپتیکی نشود.
• اسکوپ های دستگاه اندوسکوپی وارد بدن می شوند و امکان انتقال بیماری و ایجاد عفونت از این راه وجود دارد، بنابر این لازم است بعد از هر بار استفاده، ضدعفونی صورت گیرد.
• برای استریل قطعات مورد استفاده در دستگاه از محلول های ضد عفونی غیر خورنده مخصوص یا دستگاه اتوکلاو استفاده شود.
• آندوسکوپ هایی که دارای کانال ابزار هستند، پیش از استریلیزاسیون با استفاده از برس های کوچک تمیز شوند.
• فرآیند آندوسکوپی معمولا خوشایند نیست، از این رو برای کاهش میزان واکنش بدن بیمار نسبت به شرایط اغلب بنا به تشخیص پزشک، ماده بی حسی به کار گرفته می شود.
• اندوسکوپی فرآیندی کم خطر است اما هر روش تشخیصی و درمانی ممکن است عوارضی نیز داشته باشد، خطراتی که در آندوسکوپی بیمار را تهدید می کند عبارت اند از:
  • درد و تورم در ناحیه مورد اندوسکوپی قرار گرفته شده، شکم و قفسه سینه
  • بی حسی گلو تا چند ساعت به دلیل بی حسی موضعی
  • عفونت جزئی که با مصرف آنتی بیوتیک رفع می شود.
  • تب
• بررسی معتبر بودن شرکت سازنده دستگاه اندوسکوپی به منظور وجود گارانتی و خدمات پس از فروش اهمیت ویژه ای دارد.

کاربرد دستگاه آندوسکوپی

• دستگاه های آندوسکوپی اغلب کاربرد تشخیصی دارند و جهت علت یابی مشکلات مربوط به سیستم تنفسی، خون ریزی سیستم گوارشی، زخم معده و غیره در مطب، کلینیک و بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرند.
• برای نمونه برداری از تومور ها و تشخیص بیماری هایی مانند سرطان
• به منظور درمان مستقیم بعضی از بیماری ها مثل برداشت پولیپ
• دستگاه های آندوسکوپی مربوط به مجاری دستگاه گوارش جهت معاینه، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به سیستم گوارش از طریق دهان یا بدن استفاده می شوند.
• دستگاه های آندوسکوپی مربوط به مجاری تنفسی برای بررسی و تشخیص مشکلات و بیماری های سیستم تنفسی از طریق بینی یا دهان استفاده می شوند.
• دستگاه های آندوسکوپی مربوط به مجاری ادراری به منظور معاینه، جراحی و شناسایی مشکلات و بیماری های مرتبط با مجاری ادرار از طریق مجرای ادرار به کار گرفته می شوند.
• دستگاه های آندوسکوپی مربوط به مجاری باروری زنان جهت بررسی، معاینه و تشخیص بیماری های مربوط به زنان از طریق مجرای بارداری کاربرد دارند.
• دستگاه های آندوسکوپی مربوط به جراحی با برش های کوچک به منظور بررسی، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به مفاصل، ریه ها، شکم، کیسه صفرا، لگن و نخاع از طریق ایجاد برش کوچکی در نزدیکی نقطه مورد نظر استفاده می شوند.
• دستگاه های مربوط به گوش و حلق و بینی برای معاینه، نمونه برداری، جراحی و تشخیص مشکلات و بیماری های مربوط به گوش، گلو و حنجره از طریق گوش، دهان یا بینی به کار گرفته می شوند.
• دستگاه آندوسکوپی رتروگراد جهت بررسی و تشخیص مشکلات و بیماری مربوط به مجاری صفرا و لوزالمعده استفاده می شوند.
• دستگاه کروماندوسکوپی روشی تشخیصی می باشد که مشکلات روده و عدم طبیعی بودن آنرا نشان می دهد.
• دستگاه آندوسنوگرافی به منظور انجام سونوگرافی و آندوسکوپی معده، مشاهده اندام و بافت هایی که در آندوسکوپی قابل نمایش نیستند، کاربرد دارند.
• دستگاه آندوسکوپی موکوسی EMR جهت برداشتن و حذف بافت های سرطانی موجود در دستگاه گوارش استفاده می شوند.
• دستگاه تصویر برداری با پهنای باریک NBI برای مشاهده بهتر بافت و عروق و تشخیص دقیق تر بیماری هایی مانند سرطان کاربرد دارند.