تشک درمانی

انواع تشک های درمانی

تشک های درمانی به عنوان یکی از تجهیزات پزشکی فیزیوتراپی و توانبخشی، بر اساس مواد مورد استفاده در ساخت و کاربرد به دو نوع زیر تقسیم می شوند:

• تشک های مواج
• تشک های طبی

تشک مواج

تشک های مواج که به آنها تشک زخم بستر، تشک ضد زخم بستر، تشک بادی، تشک ضد زخم بستر خانگی، تشک تخت بیمارستانی بادی، تشک ضد زخم بستر بیمارستانی و تشک بادی خانگی نیز می گویند، سطح صافی ندارند، دارای کیفیت مناسب و دوام بالایی هستند و از پی وی سی با کیفیت، تشکی موج دار قابل باد شدن و پمپ هوایی با صدای کم تشکیل می شوند و جهت پیشگیری از ابتلای فرد به زخم بستر و در صورت ابتلا، برای کمک به بهبود و ایجاد راحتی در منزل و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرند.

عملکرد تشک های مواج به گونه ای می باشد که موجب گردش خون مناسب در قسمت هایی از بدن که با تشک در تماس هستند، می شود و به صورت دائم، فشار ناشی از وزن فرد را از نقطه ای کم و به نقطه ای دیگر انتقال می دهد، در واقع با تغییر دادن تکیه گاه از وارد شدن فشار به یک نقطه خاص و ایجاد زخم بستر جلوگیری می کند. پیشروی زخم بستر با سرعت بالایی انجام می شود و در صورت عدم رسیدگی، امکان رسیدن زخم بستر به استخوان فرد وجود دارد، از این رو لازم است به آن توجه شود. معمولا پس از چند هفته استفاده دائم از تشک های مواج، اندازه زخم بستر به مرور کوچک می شود و فرد بهبود می یابد.

تشک های مواج بر اساس وزن بیمار و کاربرد در انواع تشک مواج تخم مرغی، تشک مواج سلولی و تشک مواج لیزری یا سنسوری تقسیم می شوند.

تشک مواج تخم مرغی

تشک های مواج تخم مرغی که به آنها تشک مواج حبابی، تشک مواج زنبوری، تشک مواج ساده و تشک مواج لانه زنبوری نیز می گویند، دارای کمپرسور هوا و حدود 120 تا 130 حباب هستند و برای جلوگیری از ایجاد زخم بستر و استفاده در افرادی که کمتر از یک سال نیاز به استراحت در تخت خواب دارند، مانند افرادی که دچار شکستگی در نواحی پا، لگن و غیره می شوند، مناسب است. بعضی از تشک های مواج زنبوری، مجهز به سوراخ های ریزی برای پیشگیری از تعریق بیمار هستند و قابلیت تحمل وزن تا 100 کیلو گرم را دارند. همچنین تشک های مواج لانه زنبوری، به صورت معمول قابل تعمیر می باشند.

تشک مواج سلولی

تشک های مواج سلولی که به آنها تشک مواج لوله ای نیز می گویند، انعطاف پذیری و دوام بالایی دارند، دارای کمپرسور هوا و حدود 15 تا 30 لوله جدا از هم که اصطلاحا به آنها سلول می گویند، هستند. استفاده از تشک های مواج سلولی جهت پیشگیری و درمان زخم بستر، افرادی که کمتر از 2 تا 3 سال نیاز به استراحت در تخت خواب دارند، سالمندان و افرادی دارای پوست حساس یا کسانی که وزن بالایی دارند، مناسب است.

سلول های تشک مواج لوله ای، مشابه با استوانه هایی می باشد که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند، ضخامت بیشتری نسبت به تشک مواج ساده دارند، کمک به گردش هوای مناسب و پیشگیری از تعریق بیمار از ویژگی های تشک های مواج سلولی می باشد و قابلیت تحمل وزن تا حدود 130 کیلو گرم را دارد. همچنین امکان تعمیر و عوض کردن سلول های موجود در تشک های مواج لوله ای وجود دارد.

تشک مواج لیزری

تشک های مواج لیزری که به آنها تشک مواج سنسوری، تشک مواج تخصصی یا تشک مواج فوق تخصصی، تشک بیمار و تخت بیمارستانی، تشک حرفه ای و تشک مواج بیمارستانی نیز می گویند، دارای منافذ بسیار کوچک برای خارج کردن هوای داخل سلول ها هستند که موجب برقراری جریان هوا در زیر فرد شده و از تعریق بیمار و ایجاد زخم بستر جلوگیری می کند یا در صورت ابتلا، به بهبود آن کمک می کند.

تشک های مواج تخصصی، در واقع نسبت به تشک مواج سلولی مجهز به پمپی با قدرت بالاتر هستند و فاقد محدودیت وزنی می باشند، از نظر ظاهری شبیه به تشک مواج سلولی هستند و در افراد مبتلا به زخم های خیلی شدید، تحت کما، بخش مراقبت های ویژه بیمارستان مانند SICU، MICU و CCU و افرادی که استراحت دائمی یا طولانی مدت دارند، مانند افراد مبتلا به ضایعه نخاعی، مناسب هستند.

بعضی از تشک های مواج سنسوری، مجهز به سیستم هشدار صوتی و تصویری جهت اعلام وجود خرابی، سیستم نظیم میزان فشار متناسب با وزن بیمار و سیستم CPR برای افرادی که ممکن است نیاز به احیا داشته باشند، می باشند.

تشک طبی

تشک های طبی که به آنها تشک ارتوپدیک، تشک بیمارستانی و تشک منزل نیز می گویند، دارای میزان نرمی و سفتی مناسب هستند، به گونه ای طراحی می شوند که راحتی اندام و ستون فقرات فرد را تضمین می کنند، درد های مفصلی را تسکین می دهند، از این رو برای کاهش درد در افراد مبتلا به آرتروز و سایر بیماری هایی که منجر به درد در ماهیچه و استخوان ها می شوند، مناسب هستند. همچنین استفاده از تشک های ارتوپدیک برای برقراری آرامش، خواب راحت و پیشگیری از درد های مفصلی برای تمام افراد در منزل، مراکز درمانی و خانه سالمندان پیشنهاد می شود.

تشک های طبی بر اساس نحوه ساخت و کاربردی که دارند، در انواع تشک طبی فنری منفصل، تشک طبی فوم، تشک طبی مموری فوم، تشک ژل فوم، تشک طبی لاتکس، تشک طبی هیبرید و تشک تخت بیمارستانی فنری تقسیم می شوند.

تشک طبی فنری منفصل

تشک های فنری منفصل که به آنها تشک پاکت اسپرینگ و تشک پاکتی نیز می گویند، دوام و کیفیت خوبی دارند. فنر های موجود در تشک های فنری منفصل، در پاکت هایی در کنار یکدیگر قرار می گیرند و به شکل جداگانه عمل می کنند، فاقد سر و صدا هستند و راحتی مناسبی برای فرد ایجاد می کنند.

اگر تشک های پاکتی از پارچه های مصنوعی تولید شوند، میزان سفتی تشک بیشتر است و هوای کمی از آن عبور می کند. اما اگر از پارچه کالیکو تولید شوند، هوا را به خوبی از خود عبور می دهند و انتخاب مناسبی برای افراد گرمایی می باشند.

تشک طبی فوم

تشک های فوم که به آنها تشک تخت بیمارستانی فوم نیز می گویند، تکان ها را جذب می کنند و برای افراد مبتلا به کمر درد و مراقبت های بعد از عمل بسیار مناسب هستند، فوم مورد استفاده به صورت یکنواخت تقسیم شده است، در ایجاد راحتی کاربر و جلوگیری از ابتلا به زخم بستر موثر هستند و در منزل و مراکز درمانی به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند.

تشک طبی مموری فوم

تشک های مموری فوم که به آنها تشک هوشمند، تشک فوم حافظه دار، تشک ویسکوالاستیک، اسفنج حافظه دار و تشک فوم هوشمند نیز می گویند، از جنس ویسکوالاستیک هستند و از تعدادی لایه مموری فوم ساخته می شوند و با جا به جایی فرد تکان نمی خورند و به حالت اولیه بر می گردند، تکان های شدید ندارند، وزن را به صورت یکسان در تمام نقاط تشک پخش می کنند، دوام و کیفیت بالایی دارند، نسبت به دمای بدن واکنش نشان می دهند و حالت بدن را به خوبی حفظ می کنند، از این رو در برقراری آرامش حین خواب و برای استفاده در افراد مبتلا به درد های مفصلی، افراد مسن، سنگین وزن و کسانی که در حرکت کردن مشکل دارند، مناسب هستند.

هر فرد در خواب شبانه به صورت ناخودآگاه، حدود 30 تا 50 بار غلط می زند و ممکن است با ایجاد تکان و صدا موجب ناراحتی فردی که در کنارش خوابیده است، بشود. با استفاده از تشک های مموری فوم، این حرکات منتقل نمی شود و موجب راحتی و آرامش فرد و اطرافیان وی می شود.

تشک ژل فوم

تشک های ژل فوم که به آنها تشک ژل دار، تشک فوم ژل و تشک ویسکو ژل نیز می گویند، در بالاترین لایه خود، ژل دارند که ژل به تشک تزریق می شود. این ژل با فوم یا مموری فوم مخلوط می شود و مواد اصلی تشکیل دهنده آن، مواد تغییر فاز دهنده (Phase Change Material) PCM نام دارد که رسانایی حرارتی کمی دارد، غیر سمی می باشد، تنظیم دما را به خوبی انجام می دهد و اشتعال پذیر نیست. این ژل، حرارت بدن فرد را جذب می کند و در خنک شدن و خواب بهتر وی تاثیر می گذارد. تشک های ویسکو ژل، علاوه بر ویژگی های تشک طبی فوم و مموری فوم، ضد آلرژی هستند، دمای بدن را تنظیم می کنند، قابلیت تهویه هوا دارند، برای گودی کمر مناسب هستند و استحکام خوبی دارند.

تشک طبی لاتکس

تشک های لاتکس که به آنها تشک لتکس نیز می گویند، از لاتکس به دست آمده از صمغ موجود در درخت کائوچو ساخته می شوند و دارای دوام و انعطاف پذیری بالایی هستند، لرزش های حاصل از تکان خوردن فرد را به حداقل می رسانند، فنری هستند، تا حدودی خود را نسبت به فرم بدن تطبیق می دهند و در ایجاد راحتی و بهبود درد های مفصلی موثر هستند.

تشک طبی هیبرید

تشک های هیبریدی که به آنها تشک ترکیبی نیز می گویند، ترکیب دو یا چند سیستم با حفظ مشخصات و ویژگی آنها می باشند. تشک های ترکیبی معمولا سیستم تشک های مموری فوم و تشک های فنری منفصل را به کار می گیرند و با کاهش میزان تکان ها، کنترل حرارت و برقراری آرامش، خواب راحتی برای فرد به ارمغان می آورند.

تشک بیمارستانی فنری

تشک های بیمارستانی فنری که به آنها تشک طبی فنری نیز می گویند، دوام و کیفیت خوبی دارند، از نظر قیمتی مناسب هستند و برای افرادی که مشکلات عضلانی شدیدی ندارند، فاقد زخم بستر هستند و به استراحت طولانی مدت نیاز ندارند، مناسب تر هستند. معمولا ترجیح مراکز درمانی به خرید این نوع تشک برای بخش های بستری در بیمارستان ها می باشد.

نکات انتخاب تشک درمانی

• در ابتدا لازم است به شرایط بیمار از جمله وزن، میزان مشکل جسمانی و تحرک بیمار، زمان لازم برای استراحت و بستری وی و در صورت ابتلا به زخم بستر به شدت زخم توجه شود تا مطابق با آن، تصمیم گرفته شود. برای مثال اگر مدت زمان استراحت فرد کم باشد، استفاده از تشک مواج زنبوری و در صورتیکه زمان بستری فرد، طولانی باشد، استفاده از تشک های مواج سلولی و سنسوری مناسب تر است.
• تشک ها باید انعطاف پذیر باشند تا علاوه بر فراهم کردن راحتی بیمار، جداسازی آن برای تمیز کردن نیز ساده باشد. ابعاد تشک تخت بیمارستانی باید مناسب و وزن متعادلی داشته باشند، دوام و کیفیت خوبی داشته باشند، همچنین لازم است تشک به گونه ای باشد که تکان ناشی از حرکت را کم کند و به تعادل و پایداری فرد کمک کند.
• رطوبت پذیری تشک های درمانی از ویژگی های بسیار مهم آن می باشد، زیرا فرد ممکن است به استراحت دائمی نیاز داشته باشد و با غذا خوردن، آشامیدن و در بعضی موارد با وجود بی اختیاری ادرار، باعث کثیف شدن تشک شود، تشک ایده آل، رطوبت را جذب می کند و میزان خیس شدن در آن کم است.
• جنس تشک باید ضد عرق باشد تا فرد با خوابیدن بر روی آن عرق نکند و عرق سوز نشود، قابل شست و شو و ضد حریق باشد، سفتی و نرمی مناسبی داشته باشد تا فرد به دلیل سفت بودن زیاد، دچار زخم بستر و بر اثر نرمی بیش از حد به کمر درد مبتلا نشود.
• با وجود تنوع در تشک ها، لازم است تمامی موارد و نیاز های خود را در نظر بگیرید تا انتخاب مناسبی داشته باشید. درضمن بررسی شرکت سازنده و وجود ضمانت و خدمات پس از فروش، حائز اهمیت می باشد.

نکات استفاده و نگهداری تشک درمانی

• معمولا طول عمر مفید تشک ها حدود 5 تا 12 سال می باشد اما با استفاده و مراقبت صحیح و تمیز نگه داشتن تشک، می توان از خرابی آن پیشگیری و عمر مفید تشک را افزایش داد.
• محل قرار گرفتن تشک بسیار مهم است. لازم است تشک به صورت یکنواخت بر روی تخت قرار بگیرد و زیر تشک، حداقل سالی یک بار برای اطمینان از سالم بودن بررسی شود.
• چرخاندن تشک از تغییر فرم در یک ناحیه خاص جلوگیری می کند و بهتر است تشک، حداقل هر 3 یا 4 ماه یکبار به صورت 180 درجه چرخانده شود.
• برای حفظ ساختار تشک از خم کردن آن، قرار دادن اشیا سنگین بر روی تشک، پریدن بر روی آن و وارد کردن فشار نقطه ای طولانی مدت در یک نقطه خاص خودداری شود.
• از ورود حیوانات خانگی به روی تشک خودداری کنید، زیرا موجب انتقال آلودگی به تشک و فرد می شوند.
• بهتر است از محافظ تشک جهت بالا بردن طول عمر آن استفاده شود. محافظ های با کیفیت و ضد آب از نفوذ آب، عرق و گرد و غبار به تشک جلوگیری کرده و موجب افزایش عمر مفید تشک می شود. شست و شوی منظم محافظ تشک و ملحفه ها مانع ایجاد آلودگی و بوی نامطبوع می شود. برای تمیز کردن و شست و شوی تشک ها می توان از پنبه یا پارچه آغشته به محلول های تمیز کننده استاندارد استفاده شود و مواد شوینده شیمیایی قوی به کار گرفته نشود زیرا موجب از بین رفتن یکپارچگی تشک می شود.
• پیشنهاد می شود ماهی یک بار تشک را جارو بزنید و محافظ و ملحفه تشک را برداشته و تشک را در مقابل نور خورشید بگذارید تا گرد و غبار و رطوبت ایجاد شده توسط کاربر از بین برود.

کاربرد تشک های درمانی 

• در منزل، مراکز درمانی و آسایشگاه سالمندان برای استفاده در افراد دارای مشکلات نخاعی و حرکتی که نیاز به بستری یا استراحت طولانی مدت دارند.
• برای استراحت و مراقبت های بعد از عمل در افرادی که تحت عمل های جراحی قرار می گیرند.
• جهت پیشگیری و درمان زخم بستر و بیماری های مفصلی
• برای بهبودی، کاهش درد و ایجاد آرامش در افراد مبتلا به درد های مزمن مانند کمر درد، گردن درد و غیره
• تسکین درد و کمک به درمان بیماری های فیبرومیالژی (درد مزمن در عضلات) و آرتریت (التهاب مفصل)