دستگاه تست قند خون چیست؟
دستگاه های تست قند خون که به آنها گلوکومتر، دستگاه تشخیص گلوکز خون، دستگاه اندازه گیری قند خون، دستگاه سنجش قند خون، گلوکز متر، گلیکومتر و مانیتور قند خون نیز می گویند، کاربری ساده ای دارند و فرد به راحتی می تواند قند خون خود را اندازه گیری کند که به این فرآیند، خودپایشی قند خون نیز می گویند. وجود دستگاه گلوکومتر در منزل برای افراد مبتلا به انواع دیابت نوع یک و نوع دو، کسانی که مستعد دیابت هستند، افراد باردار، دچار افت قند خون و مسن امری ضروری می باشد و از این طریق فرد به راحتی و در سریع ترین زمان ممکن می تواند قند خون خود را اندازه گیری، مدیریت و کنترل کند، از عوارض مربوط به آن پیشگیری کند و در صورت وجود مشکل با بررسی و مراجعه به پزشک به رفع آن بپردازد.انواع دستگاه تست قند خون
دستگاه های تست قند خون به عنوان تجهیزات پزشکی سنجشی بر اساس نحوه دریافت خون با استفاده از سوزن یا بدون آن، به دو نوع مختلف تقسیم می شوند.
- دستگاه تست قند خون با سوزن
- دستگاه تست قند خون بدون سوز
در ادامه به شرح هر یک از انواع دستگاه تست قند خون می پردازیم:
دستگاه تست قند خون با سوزن
دستگاه های تست قند خون با سوزن که به آنها دستگاه تست قند خون نیز می گویند، به صورت گسترده در منزل و مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرند و دارای دستگاه لنست می باشند که به وسیله آن، از نقطه مورد نظر، خون دریافت می شود و با قرار گرفتن بر روی نوار تست، نتیجه بر روی صفحه نمایشگر دستگاه نشان داده می شود.
دستگاه تست قند خون بدون سوزن
دستگاه های تست قند خون بدون سوزن که به آن ها دستگاه قند خون بی سوزن، دستگاه پایش مداوم قند خون، نمایشگر مداوم قند خون، مانیتورینگ قند خون، دستگاه تست قند خون سنسوری، دستگاه مانیتورینگ مداوم گلوکز، مانیتورینگ پیوسته قند خون، دستگاه مانیتورینگ مستمر گلوکز، دستگاه تست قند خون 24 ساعته، مانیتور مداوم قند خون، دستگاه CGM (Continuous Glucose Monitoring) و دستگاه قند خون بدون خونگیری نیز می گویند، در واقع اندازه گیری قند موجود در خون بدون خونگیری می باشند. دستگاه های تست قند خون سنسوری دارای سنسور چسبی هستند که به پشت بازو یا ناحیه دیگری که پزشک تشخیص بدهد، وصل می شود، در بازه زمانی های تنظیم شده، قند خون فرد را اندازه گیری و در حافظه خود ذخیره می کند تا در صورت نیاز به ارائه میزان قند خون جهت بررسی، بتوان به قند خون اندازه گیری شده در طول شبانه روز دسترسی پیدا کرد.
اجزاء دستگاه قند خون
دستگاه های اندازه گیری قند خون دارای سوزن یا لنست مخصوص، دستگاه لنست، نوار تست قند خون، صفحه نمایشگر و باتری می باشند.
نحوه عملکرد دستگاه اندازه گیری قند خون
دستگاه های تست قند خون به دو روش فتومتری و الکتروشیمیایی، قند موجود در خون را اندازه گیری می کنند.
- روش فتومتری
در روش فتومتری، بر روی نوار های تست قند خون، آنزیم و در دستگاه، منبع نور وجود دارد. با قرار گرفتن خون بر روی نوار، گلوکز موجود در خون با انجام واکنش های آنزیمی، ماده ای رنگی تولید می کند. منبع نور، نوری با طول موج معین به نوار تست می تاباند و ماده رنگی، نور را جذب می کند. با افزایش میزان گلوکز در خون، ماده رنگی بیشتری تولید می شود، میزان جذب نور نیز افزایش می یابد و انعکاس نور کمتر می شود. دستگاه گلوکومتر میزان نوری که منعکس می شود را می سنجد و هرچه مقدار آن کمتر باشد، به معنای وجود قند خون بالاتر است.
- روش الکتروشیمیایی
در روش الکتروشیمیایی، بر روی نوار های تست قند خون، آنزیم وجود دارد با قرارگیری خون بر روی نوار، گلوکز موجود در خون با آنزیم، واکنش اسیدی می دهد و موجب تولید الکترون می شوند. با افزایش میزان گلوکز، تولید الکترون افزایش می یابد.
خرید دستگاه تست قند خون
- دستگاه های قند خون در ابعاد و سرعت اندازه گیری مختلفی طراحی می شوند و می توان بر اساس نیاز خود اقدام به خرید کنید. سرعت اندازه گیری در دستگاه های سنجش قند خون در حدود 3 تا 65 ثانیه می باشد و هرچه این زمان کمتر باشد، آسودگی خاطر فرد بیشتر خواهد بود.
- میزان خون مورد استفاده در دستگاه های تست قند خون از 3 تا 12 میلی لیتر متفاوت است، بهتر است دستگاهی انتخاب شود که به خون کمی نیاز داشته باشد.
- در دسترس بودن نوار های تست قند خون بسیار مهم است و لازم است به آن توجه شود. در حقیقت قیمت دستگاه تست قند خون و هزینه ای که برای آن پرداخته می شود، هزینه مربوط به نوار های تست قند خون می باشد، به همین دلیل بسیاری از مراکز، دستگاه قند خون رایگان در اختیار افراد مبتلا به دیابت می گذارند. از نوار تست مخصوص دستگاه خود استفاده کنید، همچنین به تاریخ انقضای آن و وجود تاییدیه وزارت بهداشت توجه شود.
- پیش از استفاده از دستگاه قند خون از محدوده ای که دستگاه قادر به اندازه گیری آن است، آگاه شوید. نمایش علامت HI و LO بر روی نمایشگر گلوکز متر به معنای قند خون خارج از محدوده قابل اندازه گیری دستگاه است.
- کیفیت دستگاه قند خون بسیار مهم است، از این رو بازه های زمانی مورد نیاز برای بررسی عملکرد دستگاه اهمیت دارد. در بعضی از دستگاه ها با استفاده از محلول کنترل دستگاه قند خون می توان از عملکرد صحیح دستگاه و نوار های آن اطمینان حاصل نمود.
- بعضی از دستگاه های تست قند خون دارای سیستم کنترل حجم خون (BVC) هستند و در صورتیکه خون کافی به دستگاه وارد نشود، هشدار خطا نشان داده می شود و عددی نمایش داده نمی شود تا فرد به اشتباه نیفتد، در این شرایط لازم است نوار تست جدید استفاده شود و خون کافی بر روی آن قرار گیرد تا میزان صحیح قند خون نشان داده شود. همچنین بعضی دیگر از دستگاه های گلوکز متر مجهز به تکنولوژی Second Chance می باشند و فرد با مشاهده خطا می تواند پس از چند ثانیه مجدد از همان نوار استفاده کند. در صورت نیاز وجود این قابلیت بررسی شود.
- بعضی از مانیتور های قند خون دارای قابلیت تنظیم تاریخ و ساعت، حافظه برای ذخیره سازی مقدار قند خون اندازه گیری شده و نمایش میانگین مقادیر اندازه گیری شده هستند که برای تحلیل داده ها و ارائه به پزشک بسیار مهم است و در صورت لزوم به وجود آن نیز توجه شود.
- قابلیت های ویژه ای مانند اشتراک گذاری مقادیر اندازه گیری شده، امکان تعیین عمق نفوذ سوزن در پوست و دریافت خون مورد نیاز از نواحی دیگر نیز در بعضی از مدل های گلوکومتر وجود دارد که برای افراد بسیاری خوشایند می باشد.
- وجود امکاناتی مانند دکمه های بزرگ تر، صفحه نمایش با روشنایی بیشتر و اعلام نتیجه به صورت صوتی در بعضی از مدل های گلوکومتر، برای افراد دچار مشکلات بینایی بسیار مفید است.
- بررسی معتبر بودن شرکت سازنده دستگاه قند خون و وجود ضمانت و خدمات پس از فروش اهمیت ویژه ای دارد.
روش اندازه گیری قند خون
طرز استفاده از دستگاه قند خون در درست بودن نتیجه نمایش داده شده تاثیرگذار است. برای اندازه گیری قند خون با استفاده از دستگاه تست قند خون، ابتدا لازم است با استفاده از وسیله خودکار مانندی که دارای سوزن یا لنست (لانست) مخصوص است، یک قطره خون از دست بیمار خارج گردد و به روی نوار تست قند خون که کاغذ نواری مخصوصی می باشد و از پیش در دستگاه گلوکز متر قرار گرفته است، گذاشته شود. سپس کمی صبر کنید تا میزان گلوکز موجود در خون بر روی صفحه نمایشگر دستگاه گلوکومتر به صورت دیجیتالی نمایش داده شود. بعضی از دستگاه های تست قند خون به جای نوار از دیسک های مخصوص استفاده می کنند و دیسک در دستگاه گلوکومتر قرار داده می شود. دیسک های قند خون بر خلاف نوار قند خون، چند بار مصرف هستند.
نکات استفاده و نگهداری از دستگاه تست قند خون
- در دستگاه های اندازه گیری قند خون که به روش فتومتری عمل می کنند، تمیزی دستگاه حائز اهمیت است اما گلوکومتر هایی که به روش الکتروشیمیایی عمل می کنند، وابسته به نور نیستند و تمیزی دستگاه تاثیر چندانی در نتیجه ندارد.
- جهت حفظ عملکرد صحیح دستگاه تست قند خون و دقت آن، لازم است حین پاک کردن دستگاه فشاری به آن وارد نشود، در مقابل تابش مستقیم خورشید قرار نگیرد و در محیط هایی با دمای مناسب که خیلی گرم یا خیلی سرد نیستند، استفاده شوند. درضمن بهتر است حداقل هر 3 ماه یکبار دستگاه کلوکز متر را با محلول کنترل، کنترل کنید و به منظور اطمینان از عملکرد دستگاه، هنگام مراجعه به آزمایشگاه، دستگاه قند خون خود را ببرید و مقادیر اندازه گیری شده را باهم مقایسه کنید. البته خون دریافت شده از طریق دستگاه قند خون از مویرگ ها گرفته می شود و درون آن، پلاسما و سلول وجود دارد اما خون دریافت شده در آزمایشگاه ها به گونه ای می باشد که خون از سلول جدا می شود و فقط قند خون پلاسما را اندازه گیری می کنند. از این رو میزان قند خون نمایش داده شده توسط دستگاه با آزمایشگاه حدود 10 تا 20 درصد تفاوت دارد و می تواند کمتر یا بیشتر باشد.
- پیش از استفاده از دستگاه قند خون، دست خود را بشویید تا اثری از غذا، قند بر روی انگشت شما نباشد، زیرا در نتیجه حاصل شده تاثیر می گذارد.
- بهترین زمان برای سنجش قند خون در نزدیک ترین زمان بعد از بیدار شدن و به صورت ناشتا می باشد. در بعضی از افراد مبتلا به دیابت، اندازه گیری قند خون بعد از غذا، حدود 2 ساعت پس از صرف وعده های غذایی که میزان قند موجود در خون به حالت طبیعی بر می گردد نیز توصیه می شود.
- سوزن و نوار مورد استفاده در دستگاه قند خون، یکبار مصرف می باشد و بنا به توصیه های بهداشتی و درستی عملکرد دستگاه، لازم است پس از هر بار استفاده دور انداخته شوند.
- در بعضی از دستگاه های قند خون، امکان تعیین عمق نفوذ سوزن وجود دارد، افرادی که پوست ضخیم دارند، لازم است سوزن را با عمق بیشتری وارد کنند.
- نوار های کاغذی تست قند خون نسبت به رطوبت حساس می باشند، از این رو لازم است در بسته بندی مخصوص خود باشند، درب آن بسته باشد و دست های فرد حین برداشتن نوار کاملا خشک باشد.
- قطره خونی که بر روی نوار تست قند خون قرار می گیرد، نباید زیاد باشد و در حدی که دستگاه گلوکومتر بتواند میزان قند خون را بسنجد، کافیست. درضمن از فشار دادن انگشت خود بر روی نوار و خم کردن نوار حین قرار دادن در دستگاه بپرهیزید.
- نوک انگشت ها دارای عصب های بسیاری می باشد، برای کاهش یافتن درد حین وارد شدن سوزن به انگشت، بهتر است از ناحیه کناری انگشت به جای نوک آن استفاده شود و هر بار از انگشت دیگری استفاده شود تا فرد در آن ناحیه دچار کبودی موقت نشود.
- طراحی بعضی از دستگاه های گلوکومتر به گونه ای می باشد که می توان خون مورد نیاز را از ناحیه ای به جز انگشت مانند بازو، ساعد و ران دریافت کرد. غلظت قند خون در نواحی مختلف بدن یکسان نیست و با انجام فعالیت های گوناگون، غذا خوردن، مصرف انسولین، دارو و غیره، سطح قند خون تغییر می کند. این تغییر در ناحیه انگشت سریعتر صورت می گیرد و تغییرات مربوط به قند خون را بهتر از نقاط دیگر نشان می دهد. از این رو ممکن است نتیجه حاصل از خون دریافت شده از نواحی مختلف، کمی تفاوت داشته باشند که امری طبیعی بوده و به معنای عدم دقت دستگاه تست قند خون نمی باشد.
- برای بررسی صحت عملکرد دستگاه قند خون و نوار های آن در منزل هنگامی که حس کردید دستگاه به درستی عمل نمی کند و نتیج آن خیلی متفاوت با تصور شماست یا دستگاه در محیطی با رطوبت بالا و دمای نا مناسب قرار گرفته باشد، بهتر است از محلول کنترل قند استفاده شود. محلول کنترل دستگاه اندازه گیری قند خون، مایعی متشکل از آب، گلوکز، بافر و از بین برنده میکروب می باشد که سطح PH آن در حدود میزان PH خون انسان است و از رشد میکروب های تغییر دهنده گلوکز جلوگیری می کنند. محلول های کنترل قند موجود برای هر دستگاه متفاوت است و دارای میزان گلوکز متفاوت و تاریخ انقضا می باشند که لازم است به آن توجه شود. دستگاه گلوکومتر، میزان گلوکز موجود در محلول کنترل را به همان شیوه اندازه گیری گلوکز موجود در خون اندازه گیری می کند و بر روی صفحه نمایشگر نشان می دهد، میزان گلوکز نمایش داده شده باید با محدوده غلظت نوشته شده بر روی بسته بندی محلول کنترل یکسان باشد.
- روش استفاده از محلول کنترل دستگاه قند خون به این صورت است که ابتدا نوار تست را در دستگاه قند خون قرار داده و پس از تکان دادن ظرف حاوی محلول، قطره اول را دور انداخته و قطره دوم را بر روی سطحی محکم و تمیز پخش کنید، سپس نوار تست را با قطره تماس دهید تا نتیجه بر روی صفحه نمایشگر نشان داده شود.
وضعیت قند خون
میزان قند خون در سلامت افراد بسیار مهم می باشد، از این رو بررسی مداوم و کنترل آن در بازه طبیعی (قند خون نرمال) توصیه می شود. میزان قند موجود در خون بنا به شرایط جسمانی فرد (از لحاظ باردار بودن، ابتلا به دیابت و شدت آن و غیره)، سن و وزن متفاوت است. معمولا قند خون افراد در حالت ناشتا سنجیده می شود و باید کمتر از 100 میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dl) باشد. در صورتیکه مقدار قند خون در فرد سالمی که به دیابت مبتلا نیست، 126 یا بیشتر از آن باشد، قند خون بالا می باشد، امکان ابتلای فرد به دیابت وجود دارد و لازم است در بازه های زمانی مختلف، اندازه گیری مجدد صورت پذیرد و در صورت تکرار نتیجه، برای بررسی های بیشتر و انجام آزمایش های تخصصی به پزشک مراجعه شود. قند خون بالا در بارداری، سلامت جنین و مادر را تهدید می کند، از این رو کنترل قند خون در دوره بارداری به ویژه برای خانم های مبتلا به دیابت دوره بارداری، بسیار مهم است.
زمان اندازه گیری قند خون | میزان قند خون در افراد سالم | میزان قند خون در افراد مبتلا به دیابت | میزان قند خون در خانم های باردار مبتلا به دیابت |
ناشتا | کمتر از 100 | 80 تا 130 | 90 تا 100 |
پیش از صرف وعده غذایی | کمتر از 110 | کمتر از 140 | کمتر از 130 |
دو ساعت بعد از صرف وعده غذایی | کمتر از 140 | کمتر از 180 | کمتر از 150 |
پیش از خواب | کمتر از 110 | کمتر از 130 | کمتر از 120 |
* تمامی مقادیر بیان شده در جدول فوق بر حسب میلی گرم بر دسی لیتر بیان شده اند.
علاوه بر بالا بودن قند خون، پایین بودن بیش از حد آن نیز خطرناک می باشد. در صورتی که میزان قند خون در فردی حدود 40 تا 50 باشد، قند خون پایین است و اگر فرد مورد نظر مبتلا به دیابت باشد، خطرناک تر بوده و معمولا با علائمی مانند عرق کردن، ضربان قلب بالا، تاری در بینایی، لرزش و غیره خود را نشان می دهد. در این شرایط لازم است فرد با میل کردن خوراکی شیرین، قند خون خود را به حالت قند خون نرمال نزدیک کند.
افراد مبتلا به دیابت، علاوه بر کنترل قند خون در منزل، لازم است بنا به تشخیص پزشک حداقل هر 3 تا 5 ماه یکبار به پزشک مربوطه مراجعه کنند تا در صورت نیاز، دارو ها و رژیم غذایی آنها تغییر داده شود.
کاربرد دستگاه تست قند خون
- در منزل، کلینیک، مطب و کلیه بخش های مراکز درمانی برای سنجش، کنترل و بررسی مداوم میزان قند خون و جلوگیری از عوارض قند خون مانند ابتلا به بیماری های قلبی، عصبی و مشکلات کلیوی
- مدیریت میزان قند خون در افراد مبتلا به انواع دیابت که از انسولین و دارو های قندی استفاده می کنند، توسط فرد و اطرافیان وی در منزل و عدم نیاز به مراجعه مداوم به مراکز درمانی
- کنترل قند خون در خانم های مبتلا به قند خون بارداری، افراد مستعد دیابت، مسن و کسانی که دچار افت قند خون می شوند.
- بررسی تاثیر نحوه زندگی، رژیم غذایی، دارو ها، ورزش و تشخیص پزشک برای ادامه روند درمان یا تغییر شیوه درمانی
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.