سیستم آبیاری گلخانه

مشخصات فنی سیستم آبیاری گلخانه

کیفیت آب برای آبیاری گلخانه بسیار مهم است. مواردی که در آب گلخانه باید بررسی شود میزان شوری (هدایت الکتریکی) و اسیدیته است که به صورت EC و PH نمایش داده می شود. شوری باید از یک دسی زیمنس بر متر مربع کمتر باشد و بالاتر از دو دسی زیمنس بر متر مربع مناسب آبیاری نیست. اسیدیته نیز بیشتر در ناحیه 6/5 – 5/5 است.

آبیاری گلخانه سنتی، دستی یا سطحی

آبیاری دستی (Hand Watering) سنتی ترین نوع آبیاری است که امروزه به دلیل غیر اقتصادی بودن مورد استفاده قرار نمی گیرد. روش آبیاری سطحی در تولید محصولات صیفی کمتر استفاده می شود. مکانیزم این روش به این صورت است که آب به وسیله یک جوب به گلخانه هدایت می شود. روش آبیاری سطحی دارای انواع کرتی، جوی، پشته ای و نواری است. در سیستم آبیاری کرتی از کرت های قلمه که روی آن ها آب به جریان در می آید و هیچ کنترلی در آن صورت نمی گیرد استفاده می شود. اما در روش جوی و پشته ای که مخصوص گیاهان صیفی است از جوی های فاروی در طول گلخانه و هدایت آب به فاروها به صورت نشتی استفاده می گردد. کسانی که کار گلخانه ای انجام می دهند به هیچ عنوان از این روش استفاده نمی کنند مگر در حالت خیلی خاص که بستگی به نوع گیاه با نیاز آبی ویژه باشد و یا در منطقه جغرافیایی خیلی خشک و متفاوت وجود داشته باشد. این روش بسیار هزینه بر است و مقدار آبدهی گیاهان یکنواخت نبوده و همچنین وقت گیر و خسته کننده است. به طور کلی اگر از این روش به عنوان روش آبیاری استفاده شود؛ باید از شیر فشار شکن در انتهای شلنگ به عنوان کم کردن فشار آب خروجی استفاده شود تا از شسته شدن و از بین رفتن ترکیب خاک جلوگیری گردد.

آبیاری گلخانه زیر سطحی یا نشتی یا تراوا

در آبیاری تراوا از لوله های متخلخل اسفنجی آب، کود، سم و مواد مغذی در فضای مرطوب که به صورت مستقیم به ریشه رسانده می شود، استفاده می گردد. این روش مانند آبیاری قطره ای است با این تفاوت که به صورت زیر زمینی و نشتی انجام می گیرد. مزیت های روش آبیاری تراوا عبارت است از:

• آبیاری ساده ریشه
• جلوگیری از رشد علف های هرز
• عدم نیاز به مسطح کردن زمین

آبیاری محیطی گلخانه

آبیاری محیطی (Perimeter Watering) برای گلخانه هایی که باغچه ای بوده و بستر ثابت دارند مناسب اند. لوله لی فلت و یا لوله پلی اتیلن و نازل پلاستیکی اجزای سازنده این نوع آبیاری اند که نازل های آب را بر روی سطح خاک، زیر شاخه و برگ اسپری می کنند. نازل در این روش از نایلون و یا پلاستیک ساخته می شود. برای آبیاری، نازل ها بر اساس نیاز با زاویه های 45، 90 و 180 درجه تنظیم می شوند.

استفاده از لوله های پلی اتیلن به دلیل سفت بودن معایبی دارد که یکی از آنها عدم انعطاف مناسب است که پس از مدتی دچار جابجایی و تغییر مکان می شود و زاویه نازل ها نیز تغییر می کند پیشنهاد می شود برای جلوگیری از این مشکل حتماً از لوله های انعطاف پذیر لی فلت استفاده شود. این لوله های علاوه بر اینکه باعث از بین رفتن این مشکل می شوند، مزیت های زیادی نیز دارند مانند راحتی در نصب و جابجایی و هزینه کم و طول عمر بالا.

آبیاری تحت فشار گلخانه

آبیاری تحت فشار به دلیل راندمان بالا امروزه برای گلخانه ها بسیار مناسب است:

• آبیاری قطره ای گلخانه
• آبیاری بارانی گلخانه

آبیاری گلخانه تحت فشار قطره ای

آبیاری قطره ای یکی از بهترین و کارآمد ترین روش برای آبیاری گلخانه است. راندمان این روش بین 90 تا 95 درصد است که به نسبت سایر روش ها که راندمانی بین 60 تا 70 درصد دارند، بسیار مناسب و قابل توجه است. در این روش آبیاری از لوله های پلی اتیلن و قطره چکان و با فشار مناسب آب انجام می گیرد. آب در این روش باید کیفیت مناسبی داشته و همچنین از نمک و املاح کمتری برخوردار باشد. رایج ترین سیستم آبیاری برای تولید صیفی جات آبیاری قطره ای می باشد که توسط نوار آبیاری قطره ای در گلخانه ها انجام می شود. از جمله مزیت های این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش رشد علف های هرز و همچنین کاهش هزینه های از بین بردن این علف ها
• آبیاری در این روش راندمان بالایی داشته و مصرف آب کاهش می یابد.
• از برخی سموم و کودها می توان در این روش آبیاری همراه با آب استفاده نمود.
• آب مورد نیاز هر گیاه را می توان تفکیک کرد.

طراحی سیستم آبیاری تحت فشار قطره ای در گلخانه

طراحی سیستم آبیاری تحت فشار در یک واحد گلخانه ای متاثر از شرایط اقلیمی، فصل کشت، الگوی کشت، نوع محصول و غیره می باشد. پیشنهاد ما طراحی سیستم آبیاری تحت فشار داخل یک واحد گلخانه ای بر اساس الگوی کشت گیاه گوجه فرنگی می باشد. الگوی کشت گوجه فرنگی به صورت 45/0×45/0×20/1 (فاصله بوته ها بر روی ردیف از یکدیگر 45/0 و فاصله ردیف ها 45/0 و عرض راهرو 20/1 متر) در نظر گرفته شده است، که در هر دهانه 8 متری تعداد 5 ردیف دو تایی قرار می گیرد. در نتیجه در هر دهانه تعداد 10 ردیف گیاه قرار خواهد گرفت. طول گلخانه برابر با 5/47 متر است که از طرفین گلخانه مجموع 3 متر به عنوان فضای خالی به منظور سهولت در امور گلخانه و غیره در نظر گرفته شده است.

بنابراین رو طول ردیف کشت 5/44 متر می باشد تعداد گیاه در هر ردیف برابر با 99 بوته و در هر دهانه برابر با 990 بوته می باشد. برای هر بوته یک عدد خروجی آب 2 لیتر در ساعت منظور شده است. در نتیجه دبی لحظه ای در مورد الگوی کشت گوجه فرنگی برابر است با:

یک لیتر در ثانیه= (45/4450×10×2×2×3600/1)

برای هر ردیف گیاه نیز دو ردیف لوله تیپ 16 میلی متر منظور خواهد شد تا ضمن توانایی بر توزیع آب در مورد الگوی کشت گوجه فرنگی بتواند جوابگوی تامین آب سایر الگو های کشت نیز باشد.

از این رو جهت سهولت کار بهره بردار در استفاده از سیستم آبیاری برای کشت انواع سبزی و صیفی، شبکه آبیاری واحد های گلخانه ای بر اساس گیاه گوجه فرنگی طراحی شده است چون دبی لحظه ای در این مورد از بقیه موارد بیشتر می باشد و در نتیجه قطر لوله های مورد نیاز داخل گلخانه از سایر الگو های کشت بزرگ تر می باشد.

سیستم آبیاری طراحی شده به ترتیبی است که در هر بار آبیاری دو دهانه، آبیاری خواهد شد. بدین ترتیب که برای هر دو دهانه یک شیر برقی سایز 1 اینچ منظور شده است که با فرمان گرفتن از کنترلر تعبیه شده در گلخانه، باز شده و عمل آبیاری انجام خواهد شد و سپس شیر برقی دوم عمل می نماید.

دبی لحظه ای مورد نیاز داخل یک گلخانه مستقل از تعداد دهانه ها برابر با 1 لیتر در ثانیه است (در این مورد پیشنهادی) و سیستم آبیاری اتوماتیک داخل گلخانه برای تامین این میزان آب طراحی می شود و قطر لوله های داخل گلخانه بر اساس آن طراحی می شود.

مشخصات نمونه اتصالات مصرفی در یک ایستگاه پمپاژ طرح آبیاری قطره ای کشت گلخانه ای

* کلیه لوله های پلی اتیلن و لوازم و اتصالات سیستم آبیاری باید دارای نشان استاندارد یا مورد تایید اداره کل آبیاری تحت فشار باشد.

یک نمونه از الگوی کشت و تراکم بوته در واحد سطح کشت گلخانه به ابعاد (8×47.5×8)

برنامه نوبت بندی آبیاری در گلخانه 8 دهانه ای در پیک مصرف نیاز آبی

* زمان، مدت و مقدار آبیاری به شرایط محیطی گلخانه و سن بوته و غیره بستگی دارند.

* دمای آب آبیاری باید هم دمای گلخانه (25 درجه سانتی گراد) باشد.

آبیاری گلخانه سقفی، آبشاری یا بارانی

آبیاری سقفی شامل یک خط لوله انتقال آب است که سرتا سر سالن کشیده می شود و رایزرها و نازل هایی در سقف یا کف سالن نصب شده اند و در ارتفاعی بالاتر از گیاهان قرار می گیرند و آب را بر روی گیاهان اسپری می کنند که معمولاً ارتفاع 60 سانتی متری برای گل هایی که آپارتمانی هستند و 180 سانتی متری برای گل های دیگر استفاده می گردد.

در روش آبیاری سقفی نازل الگوی چرخش 360 درجه ای را انجام می دهد تا سطح آبیاری به صورت یکنواخت انجام گیرد. همچنین سینی هایی با شیب کم برای جمع کردن آب بین گلدان ها و هدایت آن ها به منبع قرار داده شده است تا از هدر شدن آب، ممانعت به عمل آید.

مزایای استفاده از روش سقفی در سیستم آبیاری گلخانه عبارت است از :

• افزایش درصد رطوبت گلخانه
• کاهش تبخیر و تعرق از سطح گیاه
• کاهش دمای گلخانه

آبیاری گلخانه مه پاش (میست)

روش آبیاری گلخانه ای مه پاش (میست) در گلخانه تولید گیاهان قلمه ای و نشاء کاربرد دارد. در این روش آب به صورت قطرات بسیار ریز و به صورت متناوب بر روی محیط کشت پخش می شوند و موجب کاهش درجه حرارت شده و رطوبت نسبی مورد نیاز قلمه ها و نشاء را تامین می کند.

آبیاری حصیری گلخانه

در آبیاری حصیری یک وسیله ی ثابت برای گلدان ها موجود است. یک زیر حصیری با لوله های آبرسانی قطره ای T شکل رطوبت ثابتی را ایجاد می کنند.

زمانی که گلدان بر روی حصیر مخصوص آبیاری باشد رطوبت از حصیر بالا آمده و از طریق سوراخ های زه کشی شده وارد خاک گلدان می گردد و گلدان به جذب رطوبت ادامه می دهد تا جایی که به طور کامل مرطوب شود. زمانی که سطح بالایی خاک به دلیل تبخیر رطوبت از دست می دهد دوباره خاک گلدان شروع به جذب رطوبت حصیر می کند.

بنابراین در این روش نگرانی بابت آبیاری بیش از حد یا آبیاری کم تر از حد گلدان ها وجود ندارد.

نکات مهم درباره آبیاری گلخانه

• برای آبیاری گلخانه باید ساخت کار و بستر خاک مناسب بوده و زهکشی شده باشد.

اگر در بستر گیاه به درستی زه کشی انجام نشده باشد و هوای لازم برای گیاه در دسترس نباشد، آبیاری نمی تواند درست انجام شود. به همین دلیل هوای کافی در منطقه ریشه برای رشد گیاه الزامی است.

• عمل آبیاری گلخانه باید به صورت کامل در هر بار صورت گیرد.

آبیاری نیمه کاره و جسته و گریخته برای گیاه مناسب نیست. خاک بایستی کاملاً مربوط شود و به تمامی قسمت های بستر و نقاط انتهایی ریشه نیز به مقدار کافی آبرسانی انجام گیرد. به عنوان یک قانون کلی 10 تا 15 درصد آبیاری اضافی برای محصولات این امکان را فراهم می کند که آبیاری به طور کامل انجام شده است.

• بهترین زمان آبیاری گلخانه قبل از شروع تنش آبی گیاه است.

آبیاری بیش از حد موجب کاهش هوای کافی در ریشه گیاه و بروز مشکلات عدیده ای در رشد گیاه می شود، آبیاری باید دقیقا قبل از ورودی گیاه به مرحله تنش آبی باشد. با استفاده از ظاهر و علایم شاخ و برگ گیاه می توان به این زمان پی برد. مثلاً از بافت، رنگ و کدر بودن رنگ گیاه می شود مقدار تنش آبی آن را پی برد.